نقش سرمایه‏‌گذاری های خارجی در توسعه صنعتی ایران ,سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۵۷

اولین حرکتها به منظور ایجاد صنایع ماشینی در ایران از دوران حکومت رضاخان آغاز شد. در این دوره صدور کالاهای سرمایه‌ای و ماشین‌آلات صنعتی به وسیله ممالک توسعه‏‌یافته به صورت یک رشته مهم از فعالیتهای اقتصادی درآمده بود. طی این دوره، دولت با در اختیار داشتن بخش اعظم امکانات مالی و اقتصادی کشور، اغلب کارخانجات را با منابع دولتی ایجاد نمود. درآمد حاصل از فروش نفت در اختیار دولت بود و دولت نیز ضرورتی برای سهیم کردن امکانات مالی خود با جامعه و بخش خصوصی نمی‏دید.

ادامه مطلب نقش سرمایه‏‌گذاری های خارجی در توسعه صنعتی ایران ,سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۵۷

رضاخان , انگلستان و تسلیم خزعل

شیخ خزعل از قبیله بنی کعب یکی از رجال انگلوفیل ایران بود که از دوره مشروطه به بعد در تحولات سیاسی ایران در استان خوزستان نقش مهمی داشته است. او از انقلاب مشروطیت هواداری کرد و در دوران جنگ جهانی اول نیز کمکهای شایانی به دولت انگلستان کرد. بدین ترتیب، او توانست اطمینان کامل انگلستان را به خود جلب کرده و با پشتیبانی آن دولت به حاکم قدرتمند و بی‌رقیب خوزستان تبدیل گردد. با توجه به موقعیت و اهمیت منطقه نفت‌خیز و استراتژیک خوزستان، وجود شیخ خزعل برای بریتانیا از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بود. اما سرانجام در سال ۱۳۰۳ شمسی به وسیله رضاخان از صحنه سیاست ایران و خوزستان حذف گردید. هنگامی که رضاخان دست به کار حذف خزعل شد، تحریکات کمیته قیام سعادت را نشانه آن دانست که خزعل در پی جدا ساختن خوزستان از خاک ایران است و دولت انگلیس نیز او را در این نیت سو، حمایت می‌کند. بدین گونه چنین وانمود ساخت که حذف خزعل، اقدامی برای جلوگیری از تجزیه ایران و مبارزه با مهم‍ترین عامل انگلیس و منافع آن دولت است. کتاب سفرنامه خوزستان تنها برای توجیه و القای همین دیدگاه است. به پیروی از رضاخان، دیگر پهلوی‍ستاییان و پهلوی‍نگاران هم در شرح این مدعا به قلمفرسایی پرداخته و انبوهی از متون تاریخنگاری پهلوی را به این مقوله اختصاص دادند، به گونه‍ای که بسیاری از کسانی که آگاهی تاریخی‌‍شان محدود به تاریخ‌‍نگاری یادشده است، از فیلم زندگی سیاسی شیخ خزعل تنها تصویر آگراندیسمان شده و تحریف شده سال ۱۳۰۳ را به یاد می‍آورند و می‌بینند.

ادامه مطلب رضاخان , انگلستان و تسلیم خزعل

قتل تقی ارانی در زندان بهمن سال ۱۳۱۸

دکتر تقی ارانی از اعضای برجسته گروهی بود که از اواخر سال ۱۳۱۵ش تا اوایل سال ۱۳۱۶ش به تدریج دستگیر و در زندان قصر زندانی شدند. این گروه که به گروه ۵۳ نفر معروف شدند متهم بودند که از مرام اشتراکی و کمونیستی پیروی می‌کنند و با بیگانگان (که مقصود طرفداری از شوروی و نظام سیاسی حاکم بر آن کشور بود) ارتباط یافته سر و سرّی پیدا کرده‌اند. این گروه عمدتاً زیر شکنجه‌های جانکاه مأموران اداره آگاهی (تأمینات) شهربانی رضاشاه به جرم خود اعتراف کردند و با پرونده‌سازیهایی که کمتر مقرون به واقعیت بود به زندانهای طویل‌المدتی محکوم شدند و راهی زندان قصر گردیدند. بررسی فجایع وشکنجه‌های مرگبار جسمی و روانی و نیز وضعیت بسیار اسفبار بهداشتی، مکانی و غذایی زندان قصر مجالی دیگر می‌طلبد. فقط همین اندازه قابل ذکر است که دکتر تقی ارانی طی بیش از دو سال و نیمی که در زندان محبوس بود بارها تحت شدیدترین شکنجه‌ها قرار گرفت و اهانتهای وقیحانه پرشمار مأموران زندان را تحمل کرد و اوضاع اسفبار بهداشتی و غذایی زندان شامل او هم شد.

ادامه مطلب قتل تقی ارانی در زندان بهمن سال ۱۳۱۸

تحصن تجار در حرم حضرت عبدالعظیم – صفر سال ۱۳۲۳ق

در آستانه سفر مظفرالدین شاه به فرنگ تجار در حرم حضرت عبدالعظیم متحصن و خواستار لغو تعرفه جدید گمرکی، رفع تبعیض در گرفتن حقوق گمرکی از مسلمانها و عزل نوز شدند. نارضایتی تجار از وضع نابسامان اقتصادی زمینه ‏ساز تحصن بود. تجار قبلاً هم به عین‌الدوله شکایت کرده بودند اما نتیجه‏ ای نداشت. قبل از تحصن توسط میرزاجوادخان سعدالدوله عریضه ‏ای در شکایت از احجافات بلژیکیها به عین‌‏الدوله دادند. برای رسیدگی به شکایت تجار جلسه ‏ای با حضور عین‌‏الدوله، سعدالدوله، وزیر مخصوص، علاءالملک، دبیر حضور، گروهی از رجال دربار و هفت نفر از تجار و ژوزف نوز تشکیل شد. تجار با دلیل اثبات کردند که بیش از حقوق تعیین شده از آنها گمرک گرفته ‏اند. نوز پس از اثبات ادعای تجار فحشی نثار آنها کرد با این عمل جلسه بدون حصول نتیجه‌‏‏ای خاتمه یافت. پس از آن تجار تصمیم گرفتند در حرم حضرت عبدالعظیم متحصن شوند. در تحریک تجار به تحصن، عوامل دیگری هم مؤثر بودند که نباید نادیده گرفته شوند. مخالفت سید عبدالله بهبهانی با عین‏‌الدوله از جمله این عوامل است. آیت‌‏الله بهبهانی که از اوایل محرم تحت لوای مخالفت با نوز به مقابله با عین‌الدوله برخاسته بود، موقعیت پیش آمده را برای پیشبرد مقاصد سیاسی ‏اش مناسب یافت.

ادامه مطلب تحصن تجار در حرم حضرت عبدالعظیم – صفر سال ۱۳۲۳ق

مسجد سید عزیزالله و نقش آن در قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲

مسجد سید عزیزالله واقع در بازار چهارسوق جنب بازار بزرگ تهران از بناهای تاریخی عصر قاجاری است که توسط سید عزیزالله در زمان فتحعلی شاه قاجار بنا شد. معماری این مسجد از اعصار گذشته نشات گرفته و دارای کاشی‌کاریهای زیبا، چهار ایوان و گنبد دو پوششی است که با سردر مسجد، جلوخانه، هشتی، صحن و شبستان کامل می‏گردد. مکان سوق‌‏الجیشی این مسجد و نزدیکی آن به بازار بزرگ از همان ابتدا موجب اهمیت آن شد، چرا که در تهران قدیم رسم بر این بود که داروغه شهر که حافظ و نگهبان شهر بود در محلی به نام چهارسوق اقامت می‏کرد و به نظارت امور شهری می‏پرداخت. داروغگان از ساعت ۸ بعدازظهر در میدان ارگ که نزدیک بازار چهارسوق قرار داشت به نواختن طبل می‏پرداختند و کسبه بازار با شنیدن صدای طبل می‏دانستند که یک ساعت بعد می‏بایست بازار را تخلیه کنند و سر ساعت ۹ محل را تحویل داروغگان دهند.

ادامه مطلب مسجد سید عزیزالله و نقش آن در قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲

کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و اشرف پهلوی

پس از وقایع ۳۰ تیر ۱۳۳۱ش اشرف که از تردید امریکائیان در مورد مصدق و نهضت ملی نفت ایران آگاه شده بود، تصمیم به جلب نظر آنان در نابودی دولت مصدق گرفت. به ویژه آنکه پس از انتخابات آیزنهاور به ریاست جمهوری امریکا مسئله خطر کمونیسم بیش از پیش مطرح شده بود. اشرف با تماس گرفتن با امریکائیان و دادن اطلاعات دروغین و وعده‏ های مختلف می‏خواست اعتماد آنان را جلب کند اما تلاشهای اشرف در این زمان به جایی نرسید و او بار دیگر راهی پاریس شد. ۱ در تابستان همان سال ناگهان اقدامات اشرف مؤثر واقع شد و طی تماس با دو امریکایی و ملاقات با آنان اشرف از تصمیم دولت امریکا جهت سرنگونی دولت مصدق مطلع شد. ۲

ادامه مطلب کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و اشرف پهلوی

کشف حجاب و واکنش روحانیان در دوران رضاشاه

با آغاز سلطنت رضاشاه، تبلیغ در مورد “آزادی زنان“ در مطبوعات ادامه یافت و به تدریج از صراحت بیشتری برخوردار شد. نویسندگان تجددمآب در ابتدا چنین وانمود می‏کردند که تجددمآبی مانعی در مقابل دین نیست. چنین ادعایی را بعدها، و حتی پس از رسمیت یافتن کشف حجاب، تعدادی از نشریات تکرار می‏کردند. این امر ناشی از بیم حکومت از پذیرش انگ ضد اسلام و نیز واکنش مردمی، به خصوص از ناحیه روحانیان، بود.

تبلیغات در مورد آزادی زنان به تدریج از صراحت بیشتری برخوردار گردید و در برخی از نشریات در این زمینه اشاره‏هایی می‏شد. در سال ۱۳۰۶ در روزنامه حبل‌‏المتین دلایلی بر وجوب رفع حجاب رفع شد. حمایت دربار از کشف حجاب موجب تشویق غربگرایان می‏شد.

ادامه مطلب کشف حجاب و واکنش روحانیان در دوران رضاشاه