محاکمه عاملان قتل‌های سیاسی دوره سلطنت رضاشاه

سلب آزادیهای سیاسی و نادیده گرفتن بسیاری از حقوق فردی و اجتماعی مردم کشور از اقشار مختلف که همانا زیر پای نهادن آشکارا و گستاخانه دستاوردهای دوران انقلاب مشروطیت بود بزرگترین و نابخشوده‌ترین گناهان و تقصیرهای رضاشاه پهلوی است. در دوران شانزده ساله حکومت او رعب و وحشتی مثال زدنی و کم‌نظیر در عرصه سیاسی ـ اجتماعی کشور سایه افکند و دستاوردهای چندین ده ساله مردم ایران که در مشروطیتی هر چند کم فروغ ولی امیدبخش متبلور شده بود مورد تعدی و تجاوزی نابکارانه قرار گرفت و در این میان به ویژه آزادیخواهان و رجال و شخصیت‌های نیک‌اندیش کشور سخت تحت تعقیب قرار گرفته به سرعت از عرصه سیاسی ـ اجتماعی کشور به کناری ‌نهاده حذف شدند و حتی بسیاری از کسانی که در روند صعود نهایی رضاخان به سریر قدرت و سلطنت سهمی درخور برعهده داشتند از گزند و تعقیب و آزار دیکتاتور رهایی نیافتند.

ادامه مطلب محاکمه عاملان قتل‌های سیاسی دوره سلطنت رضاشاه

تاجگذاری محمدعلی شاه

نهضت مشروطیت، برآیند مطالبات جامعه ایران در مقطع تاریخی سال ۱۲۸۵ هجری خورشیدی بود. آشکار است که این نهضت بر دربار و قاجار تحمیل شده بود. به همین علت، طبیعی بود که از فردای پیروزی نهضت، کشمکشهایی میان دربار و رهبران نهضت به وجود بیاید. هنگام انتخاب نمایندگان مجلس، بخشی از این کشمکشها خود را نشان دادند. بدبینی نمایندگان تبریز در مجلس شورای ملی نسبت به ولیعهد، محمدعلی میرزا، یکی دیگر از زمینه‌های رویارویی میان دربار و مشروطه‌خواهان بود. کارشکنی‌های حکام ایالات و تن ندادن آنها به مقتضیات حکومت مشروطه، از دیگر زمینه‌های کشمکش بود. قضیه مجلس سنا و بحث بر سر ضرورت یا عدم ضرورت تشکیل آن، ترکیب نمایندگان و حدود اختیارات آن، یکی دیگر از این زمینه‌ها است. اختلاف نظر بر سر موادی از قانون اساسی و تعلل در امضای آن از سوی شاه و ولیعهد هم از جمله عوامل مهمی بود که بر بحران روابط میان دربار و مشروطه‌خواهان می‌افزود.

ادامه مطلب تاجگذاری محمدعلی شاه

جریان عکس نوز در بالماسکه

دستیابی مخالفین عین‏الدوله به عکسی از ژوزف نوز در بالماسکه با عبا و عمامه در محرم ۱۳۲۳ق مستمسکی برای ابراز مخالفت شد و وقایعی را به دنبال آورد که از عوامل شکل‏گیری نهضت مشروطه بودند. عکس مذکور مربوط به میهمانی بالماسکه، رئیس بانک انگلیس در سال ۱۹۰۳م/ ۱۳۲۱ق بود. ژوزف نوز بنابه ادعای دخترش به دلیل گرفتاریهای شغلی نتوانسته بود لباسی برای بالماسکه تهیه کند و در آخرین فرصت و با عجله یک لباس روحانی برای خود تهیه کرد و به هیچ وجه قصد تمسخر علما را نداشت.

ادامه مطلب جریان عکس نوز در بالماسکه

زنان در مبارزات آذربایجان در عصر مشروطیت

عصر قاجار در بررسی تحولات تاریخ زنان یکی از اعصار مهم تاریخی ایران زمین به حساب می‌آید. چرا که تا آن زمان زنان به عرصه فعالیتهای اجتماعی و سیاسی قدم ننهاده بودند، و تنها پاره‌ای از زنان قدرتمند درباری می‌توانستند در کنار شوهران و فرزندان خویش به ایفای نقش سیاسی بپردازند. اما در عصر قاجار زنان به عنوان مخالفت با سیستم استبدادی جاری کشور قدم به عرصه نهاده و از طریق شرکت در تظاهرات و ایجاد انجمنها وظیفه تاریخی خود را انجام داده‌اند. یکی از مناطقی که زنان در آنجا به فعالیت جدی سیاسی دست زدند تبریز بود. در آنجا زنان به طور جداگانه با دولتیان مبارزه نمودند و در مخالفت با عین‌الدوله وارد عرصه شدند. گروهی از زنان مسلح چادر به سر که چادر را به کمر بسته بودند در بازار ظاهر شده دست به اسلحه برده و دکاکین بازار را که به زور دولتیان باز شده بود مجدداً بستند.

ادامه مطلب زنان در مبارزات آذربایجان در عصر مشروطیت

از انفعال تا انفصال ناصرالملک

در تاریخ‌نگاری مشروطه، افزون بر آشفتگی، نکات مبهم و ناروشن بسیاری نیز وجود دارد و برخی از وقایع به درستی تبیین نشده و به بسترها و مقدمات آنها اشاره لازم نمی‌شود. واقعه عزل ناصرالملک از رئیس‌الوزرایی در ذیقعده ۱۳۲۵/ آذر ۱۲۸۶، گرفتار همین سرنوشت شده است. مهدی ملک‌زاده ضمن شرح وقایع میدان توپخانه، بدون هیچ توضیحی تنها می‌نویسد: «در همان روز (روز واقعه میدان توپخانه) ناصرالملک رئیس‌الوزراء از طرف محمدعلی شاه دستگیر و زندانی شد، وزراء از کار برکنار شدند.» کسروی نیز ضمن اشاره به بحران روابط میان شاه و مشروطه‌خواهان می‌نویسد: «حال بدین سان پیش می‌رفت، تا روز شنبه بیست و دوم آذر ماه (۸ ذیقعده) کابینه ناصرالملک که آشوب را نزدیک دیده از آن دوری می‌خواست، از کار کناره گرفت و چگونگی را به شاه آگاهی داد.» ایشان در جای دیگری می‌نویسد که در روز نخست واقعه میدان توپخانه شاه اعضای هیئت دولت را احضار کرد، «ناصرالملک به بهانه ناخوشی از رفتن باز می‌ایستاد، ولی سرانجام ناگزیر گردید و رفت. محمدعلی میرزا به او دشنامها داده دستور چوب زدن داد. سپس گفت او را در اطاق حاجب‌الدوله باز دارند.» یحیی دولت‌آبادی می‌نویسد: «چون شاه از رئیس‌الوزرایی ناصرالملک دلتنگ است و با وجود او اجرای مقاصد خود را مشکل می‌داند این است که نهایت اصرار را به برهم زدن کابینه و خلع ناصرالملک دارد.

ادامه مطلب از انفعال تا انفصال ناصرالملک

تحصن کنندگان سفارت انگلیس

از سال ۱۳۲۳ق نارضایتی عمومی در ایران به شکل اعتراضات منسجم وارد مرحله نوینی شد که در نهایت با انجام تغییراتی در ساختار سیاسی حکومت عنوان نهضت مشروطه گرفت. تحصن در سفارت انگلیس از مراحل مهم نهضت مشروطه و عامل به ثمر رسیدن آن است. همزمان با مهاجرت علمای مخالف دولت به قم که به مهاجرت کبری شهره است، عده‌ای از تجار تهران در سفارت انگلستان تحصن کردند. آنها به این بهانه که پس از خروج علما از شهر تأمین مالی و جانی نخواهند داشت به سفارت انگلیس رفتند و به مرور بر تعداد آنها افزوده شد و در نتیجه نقش تعیین‌کننده‌ای در تحقق فرمان مظفرالدین شاه برای تشکیل مجلس شورا پیدا کرد.

ادامه مطلب تحصن کنندگان سفارت انگلیس

توجه به نقش پنهان فراماسونری در تحولات تاریخ معاصر ایران

دوره قاجار در تاریخ معاصر ایران به دلایل متعددی که عمده‏ترین آنها ارتباط نزدیک ایران با کشورهای غربی است، دارای اهمیت بسیار است. توجه غربیان به ایران در این دوره در چارچوب رقابتهای استعماری انگلستان، روسیه و فرانسه شکل گرفت. روند وابستگی جامعه ایران به غرب با ورود اولین دسته از ایرانیان به مجامع فراماسونری که در آغاز منحصر به سفرا و محصلان اعزامی به اروپا بود، تشدید شد و رفته‏رفته با گسترش یافتن شبکه لژهای فراماسونری و افزایش اعضای آن که عمدتاً از میان طبقات صاحب نفوذ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی گزینش می‏شدند، ابعاد گسترده‏تری یافت. فراماسونری یکی از عوامل مؤثر در تحولات است که باید در کنار سایر عوامل به نحو شایسته مورد بررسی و تعمیق قرار گیرد.

ادامه مطلب توجه به نقش پنهان فراماسونری در تحولات تاریخ معاصر ایران