فتح تهران و پایان دوران استبداد صغیر

انقلاب مشروطیت که در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵/۱۴ جمادی الثانی ۱۳۲۴ و برابر با ۵ اوت ۱۹۰۶ به پیروزی رسید، از مهمترین رخدادهای سیاسی- اجتماعی ایران در عصر معاصر به شمار می رود. با پیروزی انقلاب مشروطیت و به رغم تمام مشکلات، تنگناها، ضعف ها و اختلافات موجود نظم سیاسی نوینی در عرصه اجتماعی ایران پدیدار شد و روابط ملت با دولت و حکومت بر مبنای جدیدی استوار شد. با این احوال روند حوادث و تحولات به دلایل عدیده سیاسی، اجتماعی داخلی و نیز مشکلات مبتلا به خارجی چنانکه انتظار می رفت مبنایی منطقی و درست پیدا نکرد و در شرایط دخالت های پایان ناپذیر دو کشور روس و انگلیس و اختلافاتی سیاسی و نظری و غیره در میان رهبران و تئوری پردازان نهضت مشروطیت بروز کرده بحران های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی به دنبال آورد و موجب عمیق تر شدن اختلافات میان مقام سلطنت و پارلمان (به عنوان نماد اصلی انقلاب مشروطیت) شد و بدین ترتیب هنوز انقلاب مشروطیت عمری دو ساله نیافته بود که به دنبال بالا گرفتن اختلافات و شکافی که در صف مشروطه خواهان (به دلایل عدیده سیاسی، اجتماعی و نظری) پدید آمده بود، محمدعلی شاه با کمک برخی عوامل خارجی در ۲ تیر ۱۲۸۷/ ۲۳ جمادی الاول ۱۳۲۶ برابر با ۲۳ ژوئن ۱۹۰۸ مجلس شورای ملی را بمباران کرد و با پراکنده ساختن بسیاری از رهبران و فعالان نهضت مشروطه بر عمر کوتاه نظام مشروطیت در ایران پایان داد و آغازگر دوران موسوم به استبداد صغیر شد.

ادامه مطلب فتح تهران و پایان دوران استبداد صغیر

تشکیل شدن حزب دموکرات

فکر تشکیل حزب واحد پس از شهریور ۱۳۲۰ در اذهان شکل گرفته بود. علی‌الخصوص آنکه وجود حزب توده و فعالیت گسترده آن پاره‌ای از رجال و فرهیختگان را بر این باور کشاند که می‌بایست در مقابل فعالیت و تبلیغات گسترده حزب توده، حزب قدرتمند دیگری به وجود آید که بیشتر جنبه ملی‌گرایانه و ناسیونالیستی داشته باشد، اما اوضاع آشفته کشور مجال چنین فعالیتی را نمی‌داد. تا اینکه قوام‌السلطنه در دوره انتخابات مجلس چهاردهم این فکر را به طور جدی به عمل در آورد. اصول این حزب بر مبنای عقاید خود قوام‌السلطنه استوار بود و بر این مبنا که شاه یک مقام تشریفاتی است و اختیاراتش می‌بایست در حد قانون اساسی باشد، دور می‌زد.

ادامه مطلب تشکیل شدن حزب دموکرات

تصویب قانون متحدالشکل کردن لباس ها

قانون متحدالشکل شدن لباس در ۴ دی ۱۳۰۷ در مجلس شورای ملی دوره ششم به تصویب نمایندگان رسید. قبل از تصویب این قانون رضا شاه به تأسی از کشور همسایه ترکیه اقداماتی برای متحدالشکل کردن لباس در کشور صورت داده بود. در آغاز به وزرا، نمایندگان مجلس، مدیران و رؤسای دوایر دولتی و کارمندان دولت تکلیف شده بود لباس متحدالشکل بپوشند و کلاه لبه‌دار (که به کلاه پهلوی شهرت داشت) بر سر بگذارند؛ و نیز دستور داده شده بود تا محصلین و دانش آموزان مقاطع مختلف مدارس نیز اونیفورم ویژه‌ای به رنگ خاکی که شامل یک نیم تنه و شلوار می‌شد، بر تن کنند و کلاه پهلوی بر سر نهند. به تدریج پوشیدن لباس متحدالشکل به دیگر اقشار مردم نیز تکلیف شد.

ادامه مطلب تصویب قانون متحدالشکل کردن لباس ها

مخالفت مردمی با جمهوری خواهی دروغین رضاخان

در روز ۲۸ اسفند ۱۳۰۲ بیش از هشت هزار تن از مردم تهران در مسجد شاه جمع شده بودند تا مراتب مخالفت خود را با جریان جمهوری‌خواهی بی اصالت و خلاف قاعده رضاخانی اعلام کنند. از اواخر پاییز و اوایل زمستان سال ۱۳۰۲ رضاخان سردار سپه، نخست‌وزیر وقت تلاشهای گسترده‌ای برای اضمحلال نهایی قاجاریه و اعلام حکومت جمهوری در ایران آغاز کرده و به انحاء گوناگون می‌کوشید با انتقاد پیدا و پنهان از احمد شاه و قاجاریه افکار عمومی مردم کشور را با خود همراه سازد و در همان حال بر آن بود با برگزاری سریع انتخابات دوره پنجم مجلس و گزینش نمایندگان دلخواه موضوع انحلال سلسله قاجاریه و حکومت جمهوری دلخواه خود را قانونی سازد. با این احوال از همان آغاز اقلیت مجلس با رهبری‌های سید حسن مدرس، که از نیات سوء رضاخان آگاهی داشت در برابر موافقان او در مجلس موضع گرفته مخالفتش را با انقراض سلسله قاجاریه و اعلام جمهوری در ایران اعلام کرد.

ادامه مطلب مخالفت مردمی با جمهوری خواهی دروغین رضاخان

زن مبارز عصر مشروطه ,سردار بی بی مریم بختیاری

بی بی مریم بختیاری دختر حسینقلی خان ایلخانی، خواهر علیقلی خان سردار اسعد و همسر ضرغام‌ا‌لسلطنه بختیاری از زنان مبارز عصر مشروطیت است. او از زنان تحصیلکرده و روشنفکر عصر بود که به طرفداری از آزادیخواهان برخاست و در این راه از هیچ چیز دریغ نورزید. وی به مثابه زندگی ایلیاتی در فنون تیراندازی و سوارکاری ماهر بود و چون همسر و جانشین خان بود عده ای سوار در اختیار داشت و در مواقع ضروری به یاری مشروطه‌خواهان می پرداخت. سردار بی بی مریم بختیاری، یکی از مشوقین اصلی سردار اسعد بختیاری جهت فتح تهران محسوب می‌شد. وی طی نامه‌ها و تلگراف‌های مختلف بین سران ایل و سخنرانی‌های مهیج و گیرا، افراد ایل را جهت مبارزه با استبداد صغیر (استبداد محمدعلی شاهی) آماده می‌کرد و به عنوان یکی از شخصیت‌های ضداستعماری و استبدادی عصر قاجار مطرح بوده است.

ادامه مطلب زن مبارز عصر مشروطه ,سردار بی بی مریم بختیاری

تجزیه سیستان درآستانه انقلاب مشروطه ایران

در شوال ۱۳۲۰ق / ژانویه ۱۹۰۳م هیئتی به فرماندهی کلنل آرتور هنری مک ماهون از طرف انگلستان برای تعیین تکلیف آب هیرمند و رفع اختلاف ایران و افغانستان وارد سیستان شد. قرار بود کار این هیئت سه چهار ماه بیشتر طول نکشد و پس از خاتمه کار به سرعت ایران را ترک کنند. اما بیش از سه سال به بهانه حل اختلاف در سیستان ماندند و بالاخره در ربیع الثانی ۱۳۲۳ق / ژوئن ۱۹۰۵م ایران را ترک کردند.
گرچه مأموریت مک ماهون به ظاهر حل اختلاف ایران و افغانستان بود اما تأمین منافع استعماری انگلستان هدف اصلی او محسوب می‌شد. سیستان در آن تاریخ اهمیت ویژه ای داشت زیرا کلید هندوستان بود و انگلستان حاضر نبود چنین کلیدی در اختیار کشورهای استعمارگر دیگر قرار گیرد. از سویی روسیه به استناد تقسیمات استعماری اواخر قرن ۱۹م حیطه اقتدارش را تا مرزهای خراسان گسترده بود و برای رسیدن به خلیج فارس و هندوستان بایستی از سیستان می‌گذشت و از سویی دیگر آلمان قدرتی تازه در اروپا یافته بود و سهم بیشتری از جهان را مطالبه می‌کرد. از این رو بی توجه به تقسیمات قبلی جهانی روابطش را با ایران گسترش داده بود.

ادامه مطلب تجزیه سیستان درآستانه انقلاب مشروطه ایران

رویکرد روزنامه ها در نقشه قتل محمدعلی شاه

طرح قتل محمدعلی شاه هنگامی صورت گرفت که همکاری محمدعلی شاه با مشروطیت در اوج خود بود. نه تنها رهبران مشروطه بدین واقعیت اذعان دارند، بلکه سفیر انگلیس (و نه سفیر روس که شائبه حمایت از شاه را ایجاد کند) می نویسد: “با توجه به اینکه در مدت اخیر رفتار خلاف مشروطگی از شاه دیده نشد، این سوءقصد خلاف انتظار بود.” ۱
در حالی که پیش از ظهر جمعه ۱۵ محرم ۱۳۲۶/۸ اسفند ۱۲۸۶ نمایندگان مجلس با شاه دیدار و گفت و گو داشتند، بعدازظهر همان روز، هنگامی که شاه برای گردش به دوشان تپه می‌رفت، در حین عبور از خیابان باغ وحش تهران مورد سوء قصد قرار گرفت و دو نارنجک به سوی کالسکه او پرتاب شد. چند تن کشته و زخمی شدند اما شاه جان سالم به در برد. ۲ این اقدام یک تصمیم جمعی بود که “از جانب گروه انقلابی به رهبری حیدرخان (عمواوغلی) و حوزه اجتماعیون عامیون تهران با مشارکت انجمن آذربایجان” صورت گرفت. ۳ کسروی هم می‌گوید: “نقشه این کار را حیدر عمواوغلی کشیده و بمب را نیز او ساخته بود”. ۴ یحیی دولت آبادی در این باره می‌نویسد:

ادامه مطلب رویکرد روزنامه ها در نقشه قتل محمدعلی شاه