خانــه حـاج آقــــــا عـلـــی / کرمان

بزرگ ترین خانه خشت و گلی جهان همین نزدیکی ها درست در شهر رفسنجان قرار دارد که به «خانــه حـاج آقــــــا عـلـــی» معروف است. به عبارت دقیق تر «خانه حاج آقا علی» بزرگترین بنای خشتی سقف‌دار جهان است که در سال ۱۱۳۶ ساخته شده است. یعنی در زمانی که نه از کولر خبری بوده و نه از چیلر. بنابر این «خانه حاج آقا علی» را باید معماران ایرانی با اصولی می ساختند که بتواند در گرمای نسبتا زیاد رفسنجان و خشکی هوا، بادهای متغیر و وجود شن‌های روان در این منطقه، فضایی متبوع و خنک داشته باشد.

«خانه حاج آقا علی» بیشتر از ۷ هزار متر مربع وسعت دارد و با معماری زیبا و ایرانی یکی از بزرگترین و زیباترین خانه‌های خشتی و سنتی جهان به شمار می‌آید که توسط حاج آقا علی معروف به زعیم الله رفسنجانی (بزرگترین تاجر ایرانی آن دوره) بنا شده است.

درباره حاج آقا علی و دارایی های او افسانه های زیادی روی زبان مردم منطقه است اما دکتر باستانی پاریزی درباره او می نویسد:

“حاج آقا علی ملاک عمده رفسنجان بود و در تجارت نیز با ممالک شرقی مثل هند و چین ارتباط داشت و هنوز بشقاب ها و کاسه های چینی که در داخل آن فرمایش ۱۱۰ (علی) نوشته شده است در دسترس مردم باقی است. گله های گوسفند چند هزارتایی داشت. مزارع او نزدیک به شصت فرسنگ کشت می شد، اما هرگز از زی خود خارج نشد، همان قبای بلندی را که دکمه آن روی شانه اش بسته می شد تا آخر عمر می پوشید. بر خری سوار شده پیشاپیش همراهان که همه اسب سوار و قاطر سوار بودند می رفت…”

این خانه ۸۶ اتاق (هفت دری، پنج دری، سه دری و پستو) دارد. یک آشپزخانه بزرگ و انبار بزرگ وظیفه تامین نیازهای این مجموعه را بر عهده داشته است. ۴ حیاط، راهروهای سرپوشیده و روباز و ۳ هشتی نیز ارتباط قسمت‌های مختلف این خانه را تامین می نموده است.

وسیعترین فضای سرپوشیده خانه تالار حوضخانه است که سقف آن در ارتفاع طبقه دوم با گنبدی عظیم پوشانده شده است. در وسط حوضخانه حوض مستطیل شکلی قرار دارد که در گذشته با حوض‌های حیات‌های جانبی در ارتباط بوده است و آب آن از طریق قنات تأمین می‌شده است.

به علاوه برای این که اهالی و خدمه تمام نیازهایشان در این خانه بزرگ تامین شود حاج آقا علی دستور می دهد که در این خانه امکاناتی مثل آب انبار، مسجد، کاروانسرا، حمام، حسینیه، یخدان (که در ۲ کیلومتری قاسم آباد و در روستای عباس آباد حاجی است و تامین کننده یخ مورد نیاز اهالی بود) تعبیه شود.

حالا که به آمار و ارقام «ترین ها» علاقه نشان دادید این را هم بدانید که حاج آقا علی بدشانس ترین ثروتمند رفسنجان هم بوده است. چرا که با آن همه دارایی و ثروت و مکنت در اواخر عمر به خاطر اختلاف فرزندانش تمام اموالش را از دست داد هرچند بعد از حدود ۲۶۰ سال، در ۵ کیلومتری جنوب شرقی رفسنجان و در روستای قاسم آباد خانه باشکوهی از معماری عصر قاجار قرار دارد که هنوز همه آن را به نام خانه حاج آقا علی می شناسند.