حمام و آب انبارهای قم

حمام حاج عسگرخان
در بافت قدیم  قم ، درشمال راسته ی بازار، حمام حاج عسگر خان واقع است . این مجموعه از دو بخش حمام  و چاله حوض تشکیل شده و با تغییر درسیستم حرارتی و روشنایی هنوز به کار خود ادامه می دهد. در ورودی حمام در کنار مغازه های راسته بازار قراردارد.

در قسمت ورودی حمام، کتیبه ای سنگی دیده می شود. بر اساس این کتیبه ، تاریخ ساخت حمام سال ۱۲۱۶ هـ . ق ذکر شده و با این حساب می توان ساختمان آن را به اوایل دوره قاجاریه و حکومت فتحعلی شاه  قاجار نسبت داد.

ورود به حمام از طریق یک ورودی مستطیل شکل ، که با چند پله در سطح پایین تری از سطح گذر بازار قرار دارد ، میسر است . بعد از آن وارد اولین فضای اصلی حمام می شویم که مربعی به ابعاد ۱۰/۱۱ متر است . در مرکز این فضا ، گنبدی قرار دارد که روی هشت ستون پنج ضلعی بر پا شده است . نحوه قرارگیری اضلاع این پنج ضلع ، به صورت قرینه و هماهنگ با اضلاع مربع اطراف آن ، فرم زیبایی را به وجود آورده است . سپس یک هشتی کوچک قرار دارد که به دومین گنبد بزرگ حمام راه دارد . نقشه این گنبد نیز مربعی با ابعاد حدود ۱۰ متر است که چهارستون در وسط آن قرار گرفته و گنبد روی آن ایجاد شده است . در انتهای منبع آب قرار دارد.

فضای زیرگنبد اول به عنوان رختکن مورد استفاده است و کاربندی ساده و زیبایی زیر گنبد را پوشش می دهد . فضای گنبدی دوم ، قسمت اصلی شست و شو است که در حال حاضر با دوش های ایجاد شده در اطراف آن ، مورد استفاده قرار می گیرد .

به موازات این فضاها در شرق ساختمان ، چاله حوض واقع است . چاله حوض که به صورت نیمه مخروبه بر جای مانده ، دارای سکویی در دور تا دور است که باساروج (۱) پوشیده شده است . به گفته ی اهالی، در گذشته چاله حوض پر از آب و به عنوان منبع مورد استفاده بود . از دیگر حمام ها ی تاریخی استان قم می توان از حمام روستای قبادبزن در بخش کهک نام برد که از دوره قاجار به جای مانده است .

آب انبارها

در استان قم آب انبارها از کارکرد مهمی برخوردار بودند. به عنوان مهم ترین آب انبارهای استان می توان از موارد زیر یاد کرد:

آب انبارالبرز: این آب انبار در بخش کهک ، شهر کهک و در کنار مسجد جامع و گورستان قدیم شهر واقع است و از دوره قاجاریه به جای مانده است .

آب انبار پاچیان : این آب انبار در بخش جعفریه در روستای پاچیان قرار دارد و به دوره قاجاریه تعلق دارد .

آب انبار چهل اختران: این آب انبار در شهر قم ، پشت بقعه چهل اختران واقع شده و از دوره قاجاریه به جای مانده است .

آب انبار راهجرد : این آب انبار در روستای راهجرد از بخش خلجستان واقع شده و به دوره صفویه تعلق دارد.

آب انبار طیب و طاهر : این آب انبار که در بخش مرکزی واقع شده در کنار امامزاده طیب و طاهر قرار دارد و متعلق به دوره قاجاریه است .

آب انبار کاج : در بخش مرکزی روستای کاج واقع شده و از دوره قاجاریه به جای مانده است .

آب انبار کاروانسرای صدر آباد : این آب انبار در بخش مرکزی واقع شده و در کنار کاروانسرای صدرآباد قرار دارد. بنای آب انبار به دوره صفویه و قاجاریه تعلق دارد .

آب انبارآجری کاروانسرای پاسنگان ؛ این آب انبار که در کنار کاروانسرای پاسنگان واقع شده ، به دوره قاجاریه تعلق دارد.

آب انبار سنگی کاروانسرای پاسنگان؛ این آب انبار نیز در کنار کاروانسرای پاسنگان قرار دارد و از دوره قاجاریه به جای مانده است .

آب انبار کوه سفید؛ این آب انبار در روستای کوه سفید از بخش مرکزی واقع شده و به دوره قاجاریه تعلق دارد.

آب انبار کهک ؛ این آب انبار در کنار مسجد جامع شهر کهک از دوره صفویه  به جای مانده است .

آب انبار مبارک آباد ؛ این آب انبار در روستای مبارک آباد بخش مرکزی واقع شده و به دوره قاجاریه تعلق دارد.

ساروج : مخلوطی است از آهک و خاکستر یا ریگ که در آب به مرور جذب انیدرید کربنیک کنند و آهکش به صورت سنگ آهک که محکم و پایدار است در می آید و از آن در جهت ساختن بنا استفاده می کنند.