جاذبه های گردشگری استان یزد

جاذبه های گردشگری استان یزد

سرزمین یزد ، صاحب یکی از شکوهمند ترین و درخشان ترین میراث های فرهنگ و تمدن کهن ادوار مختلف تاریخی ایران است . تاریخ سکونت انسان در این خطه ، از هزاره سوم پیش از میلاد فراتر رفته است ، به طوری که در عهد پیشدادیان ، طایفه های در حال کوچ از بلخ به پارس ، این سرزمین را یزدان نامیدند و از آن زمان به بعد ، یزد محل عبادت شد . از مهم ترین مراکز اسکان اولیه در این سرزمین ، به مهرپادین ( مهریز ) فهرشان ، پهره (فهرج)، خورمیش ، ارد ( اردکان) ، شواز ، قلاع موبدان ( میبد ) ، طرنج ، عقدا و اشکدز می توان اشاره کرد . شهر یزد به عنوان محلی پاک و مقدس در رأس همه این آبادی ها قرار داشته است .

یزد به معنای پاک و مقدس و یزدگرد به معنی داده خدایی است . شهر یزد نیز به مفهوم شهر خدا و سرزمین مقدس است . در دوره اسلامی ، شهر یزد را دارالعباده می نامیدند . اهمیت دینی شهر یزد تا پیش از اسلام به حدی بود که از اطراف و اکناف به ویژه در ایام بهار برای عبادت به این مکان سفر می کردند .

یزد نگین کویر است و اولین بار نام آن در کنار اسم « چیتر تخمه » یکی از همرزمان داریوش آورده شد . مورخان یونانی ، شهر کهن و باستانی یزد را« ایساتیس » می خواندند . بعدها بر ویرانه های « ایساتیس»،«کثه » به وجود آمد . این شهر ، هسته اولیه شهر کنونی و مرکز حکومتی و اقتصادی در قرون اسلامی بوده است . جغرافی دانان بعد از اسلام ، نام یزد را همراه نام « کثه» ذکر کرده اند .

وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان
مهم ترین معادن استان ، آهن ، اورانیوم ، سرب و روی ، انواع سنگ های ساختمانی ، مس ، گچ ، نمک ، خاک چینی (کائولن) خاک سرخ و بنتوفیت (گل سرشوی) است .

صنایع این استان نیز در رشته های ریسندگی ، بافندگی ، مصالح ساختمانی و فلزی از رونق بیشتری برخوردار است . مهم ترین صنایع استان عبارتند از صنایع نساجی و انواع مصالح ساختمانی ، فراورده های نایلونی ، ملامین و پلاستیک سازی ، صنایع غذایی ، شیمیایی ، فلزی ، موکت و فرش ، لوازم بهداشتی ، سیم و کابل ، رنگ سازی ، صنایع برق و الکترونیک ، کولر و یخچال سازی ، مونتاژ رادیو و تلویزیون ، کابل های نوری ، چینی و کاشی سازی ، لاستیک سازی و ساخت ماشین های نساجی . صنایع نساجی استان به خاطر قدمت آن ، دارای اهمیت زیادی است . بافته های یزدی در سراسر ایران و حتی در خارج از ایران طرفداران و مشتریان فراوان دارد .

جاذبه های طبیعی
استان یزد به علت آب وهوای کویری خود درمقایسه بامناطق پرباران وسرسبزایران ازنظر مکان های طبیعی غنای چندانی ندارد . اما نباید این منطقه را عاری از هرگونه جاذبه طبیعی پنداشت .

دره ها و مناطق ییلاقی
عمده ترین و شاید تنها کانون های طبیعی و دیدنی در این استان ، دامنه های شیر کوه است . این ارتفاعات که به موازات شهرهای عمده استان یعنی اردکان ، میبد ، یزد و مهریز ( غیر از بافق ) درفاصله کمی از آن ها امتداد دارند ، جاذبه های طبیعی متنوعی پدید آورده اند که در درجه اول برای مردم استان و بعد از آن برای مسافران ایرانی و خارجی جذاب و دیدنی است . دامنه های شیر کوه اعم از پیشکوه ، میانکوه و پشتکوه که به علت بهره گیری از آب فراوان ناشی از ذوب برف در ارتفاعات ، از پوشش گیاهی خوبی برخوردار است ، به کوشش کشاورزان سخت کوش یزدی به باغستان هایی سرسبز و زیبا تبدیل شده است .

چشمه سارها
چشمه های تامهر و غربالبیز دو چشمه عمده استان هستند که اهمیت و ارزش تفرجگاهی دارند .

غارها
غارهای هر منطقه یک میراث گرانبهای ملی به شمار می رود . عمر غارها به هزاران هزار سال می رسد . در کوه های کهن استان یزد ، غارهای جالب و دیدنی متعددی وجود دارد . این غارها عبارتند از : غار چک و علا در ابرکوه ، غار ابرکوه در ابرکوه ، غار هامانه در هامانه خرانق ها ، غار اسلامیه فراشاه و غار باد معصوم در اسلامیه ، غار نباتی در ندوشن ، غار اشکفت در عقدا ، غار چهار تاقی در یزد و غار ایوب در دهج ، غار دره زنجیر و ده کفتر در یزد و غار هشتاد در مهریز .

جاذبه های کویری
در میان منابع متنوع جهانگردی در ایران ، بی شک کویر از جاذبه ای خاص برخوردار است . خصوصاً اینکه بعضی از کویرهای ایران در نوع خود منحصر به فرد هستند و از جالب ترین مناظر و دیدنی های دنیا محسوب می شوند . این غارها عبارتند از :

۱ – کویر اردکان (سیان کوه) که مهم ترین کویر منطقه به شمار می رود و به شکل یک نعل اسب با جهت شمال غربی – جنوب شرقی در شمال اردکان قرار دارد .

۲ – کویر ابرقو که یکی از معروف ترین مناطق کویری کشور محسوب می شود به شکل دایره بین دو رشته کوه قرار گرفته و به فاصله کمی از آن کویر تاغستان واقع شده است .

۳ – کویر در انجیر که سومین منطقه مهم کویری یزد به شمار می رود .

سایر کویرهای استان عبارت اند از :

۱ – کویر هرات و مروست با مساحت تقریبی ۵۰۰ کیلومتر مربع و نسبتاً مرطوب .

۲ – کویر بهشت آباد بین انار و رفسنجان با جهت شمال غربی به جنوب شرقی .

۳ – کویر بهادران در جنوب شرق مهریز ، با جهت شمالی غربی به جنوب شرقی .

۴ – کویرهای ساغند ، حاجی آباد و زرین آباد نیز از جمله کویرهای استان یزد هستند .

بناها و یادمان های تاریخی
کاروانسراها ( رباط ها )

یزد از روزگاران قدیم از مراکز مهم تجارت ایران بوده و به طور معمول ، همواره گروهی از بازرگانان شهرهای دیگر نیز در این شهر زندگی می کرده اند . همین موقعیت تجاری باعث شد که کاروان سراهای متعددی در منطقه احداث شوند و برخی از آن ها در حال حاضر نیز دیده می شوند .

در استان یزد سه نوع کاروانسرا وجود دارد :

الف ـ  کاروانسراهای تاجرنشین یا سرا که جزئی از بافت بازار است و یک فضای تجاری محسوب می شود . مثل کاروان سرای علی آقای شیرازی و کاروان سرای سادات در بازار پنجه علی .

ب ـ کاروانسراهای درون شهری که به عنوان فضاهای اقامتی در محله های مسکونی مجاور بازار واقع شده و بیشتر مورد استفاده ساکنان ابادی های اطراف قرار می گرفته اند ، مانند کاروانسرای بافقی ها ، کاروان سرای ده بالایی ها ، کاروان سرای بندر آبادی ها ، کاروان سرای مشیر و کاروان سرای امیر چخماق .

ج ـ کاروان سراهای بین شهری مثل کاروان سرای خر گوشی در جاده قدیم یزد ـ اصفهان ، کاروان سرای خرانق در جاده یزد ـ خراسان ، کاروان سرای دهشیر در جاده یزد ـ شیراز و رباط زین الدین د رجاده یزد ـ کرمان و رباط میبد در جاده قدیم یزد ـ تهران .

برخی از کاروان سراهای مشهور استان یزد عبارتند از :

۱ – رباط ابوالقاسم رشتی  ۲ – رباط خرگوشی  ۳ – رباط ساغند  ۴ – رباط زین الدین

سایر کاروان سراهای استان عبارتند از :

ـ کاروان سرای حوض جعفر و کاروان سرای اله آباد در بخش رباطات مربوط به عصر قاجاریه .

رباط شاهزاده در آبادی خرانق ، بخش رباطات مربوط به عصر قاجاریه .

رباط و برج ارجنان در جاده عقدا به اردکان .

محله ها و خانه های قدیمی
استان یزد و به ویژه شهر یزد چه از دیدگاه معماری ویژه کویر و چه از لحاظ بناهای باستانی مهم و متعدد و با ارزش ، همچون نگینی در کویر مرکزی ایران می درخشد . آثار باستانی آن مجموعه ای بی نظیر از بناهای اسلامی ایرانی است ، بناهایی که غالباً به دوره سلجوقیان تعلق دارند و نشان دهنده معماری زیبای آن زمان هستند . این معماری که از تلفیق کاشی و آجر و گچ بری ، شاهکارهایی به وجود آورده است ، از جهت تنوع و زیبایی یگانه است . ترکیب رنگ خاکی ساختمان ها ، بادگیرها با آبی آسمان کویر و سبزی درختان ، مخصوصاً کاج جاذبه غریبی به این منطقه بخشیده است.

از محله های مهم یزد می توان به محله سرجمع ، محله یعقوبی ( معروف به یاقوبی ) محله سر دو راه ، محله باجوردی ، محله میر قطب ، محله مصلی ، محله امامزاده ، محله میدانشاه ( میدان بعثت فعلی ) ، محله چهار منار ، محله دومنار ، محله شش بادگیری ، محله خواجه خضر ، محله دارالشفا ، محله لب خندق ، محله پنبه کاران معروف (به پنبه گلون ) ، محله امیر چخماق ( معروف به میر چخماق ) ، محله قلعه کهنه و …. اشاره کرد.

از خانه های نفیس یزد که هر یک ویژگی هنری ، معماری و تاریخی ویژه ای دارند به شرح زیر می توان نام برد :

خانه علی اکبر قناد ، خانه شیخ هراتی ، خانه مشیر ، خانه حسینیان ، خانه میرزا محمد حسن قزوینی زاده ، خانه پوست فروش ها ، خانه کلاهدوزها ، خانه حاج آقا حسین باغی و خانه بی بی فاطمه تاجر .

در شهرهای تفت ، اردکان ، ابرقو ، بافق ، میبد و مهریز نیز خانه های متعدد و نفیسی وجود دارد ، از جمله :

خانه لاری ها ، خانه حاج کاظم رسولیان ، خانه عرب ها ، خانه ملک التجار ، خانه انصاری و نصیری در یزد ، صولت و آقازاده در ابرکوه ، کلاهدوز در رستاق ، وحشی بافقی در بافق ، اسعدی در ندوشن و ……

میدان های قدیمی
در منطقه یزد به ویژه در مرکز آن ( شهر یزد ) میدان های قدیمی متعددی وجود دارد که مجموعه ای به هم پیوسته از بناهایی همچون مسجد ، بازار ، حمام ، آب انبار و …. را در جوار خود جای داده اند . مهم ترین میدان های قدیمی یزد می توان به میدان خان ، میدان میر چخماق ( امیر چخماق) میدان وقت و ساعت و میدان قیام اشاره کرد .

قلعه های تاریخی
استان یزد ده ها قلعه تاریخی جالب توجه دارد که هر یک از آنها ، رازهای ناگفته تاریخی و سرگذشت دیرین مردم این دیار را در خود نهفته دارند . قلعه هایی همچون شواز در تفت ، خورمیز و سریزد در مهریز ، بارجین و رکن آباد در میبد ، ابراهیم آباد ، زارچ و غرآباد در رستاق ، خویدک ، کافرقلعه و فهرج در بافق و قلعه تاریخی ندوشن از این قبیل قلعه های تاریخی هستند .

بازارهای قدیمی
در یزد دو نوع بازار سرپوشیده که بر اساس اصول معماری و شهرسازی سنتی شکل گرفته است ، وجود دارد :

بازارچه ها معمولاً در مرکز محله های قدیمی شهر قرار گرفته و در جهت پاسخ گویی به نیازهای روزمره مردم طراحی شده اند . به عبارتی ، مقیاس فعالیت آنها محله است . نانوایی ، قصابی ، میوه فروشی . یک یا چند کارگاه کوچک تولیدی ، حسینیه ، مسجد و آب انبار مجموعه یک بازارچه را تشکیل می دهند . بازارچه کوشک نو ، بازارچه شاه ابوالقاسم ( شهاب الدین قاسم طراز ) ، بازارچه غلامعلی خراسانی ، بازارچه هاشم خان ، بازارچه پشت باغ در محله خلف باغ ، بازارچه محله تل نمونه هایی از بازارچه های یزد محسوب می شوند .

بازارهای یزد مجموعه معماری گسترده ای است که در جنوب برج و باروی شهر واقع شده و چندین راسته بازار ، تیمچه ، سرا ، مسجد ، میدان ، حسینیه ، مدرسه ، آب انبار ، لرد ، کاروان سرا و کارگاه تولیدی را در خود جای داده است و در مقیاس منطقه ای و تا حدودی ملی عمل می کند .

سایر جاذبه های معماری استان یزد :

آسیاب ها ، بادگیرها ، ساباط ها و یخچال ها می باشند .

مساجد قدیمی
در استان یزد مسجدهای قدیمی متعددی وجود دارند که هر یک از آنها از نظر تاریخی ، هنری و معماری حائز اهمیت می باشند . این مسجدها شامل مساجد محله ای و مسجدهای جامع هستند . مسجدهای محله ای معمولاً بدون تزئیناتی شاخص هستند ، ولی از نظر طراحی جنبه های قابل توجهی دارند . شیوه ساختمانی آنها معمولاً به صورت تاق و تویزه است و چندتایی هم دارای گنبد خانه ، صحن . گرمخانه و شبستان زمستانی است . از نمونه های خوب مساجد محله ای می توان به مسجد بازارچه فهادان ، مسجد بازارچه محل تل ، مسجد کوشک نو و مساجد پشت باغ ، ساباط ها ، ریک ، بیاق خان ، تبریزیان ، زاویه ، خرمشاه و … اشاره کرد . مسجدهای جامع بر خلاف مساجد محله ها دارای تزئینات خاص ، معماری ویژه ، وسعت زیاد و قسمت های متعدد هستند . مسجدهای جامع بافق ، مسجد امام ( شاه ولی ) تفت ، مسجد جامع ندوشن ، مسجد جامع میبد و مساجد جامع اردکان ، بندرآباد ، خرانق ، بیداخوید ، و مسجد جامع طرزجان از آن جمله هستند . در اینجا به اسامی  تعدادی از مساجد استان اشاره می شود :

مسجد جامع کبیر ، مسجد میر چخماق (امیر چخماق ) ، مسجد ملا اسمعیل ، مسجد اهرستان ، مسجد بندر آباد ، مسجد جامع بهاباد ، مسجد جامع عقدا ، مسجد جامع اردکان ، مسجد جامع فیروزآباد ، مسجد آمنه گل ، مسجد جامع ابرقو ، مسجد شاه ولی ، مسجد جامع طرزجان ، مسجد جامع فهرج ، مسجد امام حسن ، مسجد بزرگ پشت باغ ، مسجد جامع خرانق ، مسجد جامع مروست ، مسجد حاجی کامل ، مسجد خونزا ، مسجد زاویه ، مسجد ساباط ، مسجد محله گل کاران و … .

خانقاه ها
در سراسر استان یزد خانقاه های متعددی وجود داشته که برخی از آن ها هنوز هم سالم و پابر جا هستند و برخی هم از میان رفته اند . خانقاه شیخ تقی الدین دادا ، خانقاه سرریک ، خانقاه کوشک نو ، خانقاه قطریان ، خانقاه شیخ محمد ، خانقاه مجو مرد ، خانقاه میبد ، خانقاه تفت ، خانقاه قهستان ، خانقاه ابرقو ، خانقاه عقدا ، خانقاه شمسیه ، خانقاه بندر آباد و خانقاه بیدا خوید از آن جمله اند .

مکان های مذهبی زردشتیان
از معروف ترین بناهای زردشتیان ، آتشکده یزد است که گفته می شود قدمت آتش آن به ۱۵۰۰ سال می رسد . گرچه قدمت عمارت آن زیاد نیست و به دوران پهلوی اول مربوط می شود .

از دیگر زیارتگاه های مهم زردشتیان ، پیر سبز و چکچکو است که در دامنه کوهی نزدیک اردکان واقع شده است . به قرار معلوم ، قدمت آن ها به صدر اسلام می رسد .

از زیارتگاه های دیگر زردشتیان درب مهر است که این نوع زیارتگاه در هر محله زردشتی یافت می شود . این مکان محل اجتماع ریش سفیدان و رفع مشکلات مردم است . درب کهن ، درب مهر نوش و درب مهر دستوران از نمونه های موجود در یزد است .

پیرانگاه نیز از دیگر زیارتگاه های زردشتیان است که تعداد زیادی از آن ها در استان یزد وجود دارد . از معروف ترین آن ها می توان به پیرانگاه سروچم ، پیرشاه و ورهرام ایزد در خرمشاه ، پیر مهر ایزد در آبشاهی ، پیر نارستانه نزدیک دربید ، پیربانو در روستای زرجوی عقدا و پیر نارکی در جنوب یزد اشاره کرد .

گاهنبارخانه که در گویش  عامیانه به آن « گنبار خانه » گفته می شود ، محلی است برای برگزاری مراسم داد و دهش و خیرات که نوعی وقف به حساب می آید . گاهنبارخانه مؤبدان در کوچه دبستان دینیاری یکی از معروف ترین آن هاست .

از دیگر آتشکده های معروف استان می توان به زیارتگاه بونوپرس و پیرهشت هم اشاره کرد . آتشکده ( درمهر )

آتشکده های زردشتیان بنا بر مقام اهمیت بر سه دسته است :

آتش دادگاه که در خانه ها افروخته می شود و صورت خانوادگی دارد و مراسم تقدیس ندارد . آتش خانواده را جان خانواده می دانند . آتش دادگاه را نیز موبدان بر پا می داند ، اما افراد عادی نیز می توانند به خدمت آن بپردازند . معمولاً زردشتیان متمکن در خانه های خود آتش دادگاه را شعله ور نگه می دارند .

آتش آدران ( درب مهر ) از آتش دادگاه برتر است و اختصاص به شهر و بلوکات بزرگ دارد .

آتش ورهرام ( بهرام ) اعتبار و اهمیتش از دو آتش فوق به مراتب بیشتر است و پیوسته هم باید افروخته بماند . این آتش به عموم مردم تعلق دارد . اکنون در ایران دو آتش بهرام وجود دارد که یکی در یزد و دیگری در کرمان است . ماهیت آتش ورهرام متشکل است از پانزده آتش گوناگون و آذرخش آسمانی ( یعنی جمعاً شانزده آتش ) که عبارتند از رنگرز ، پادشاه یا فرماندار ، کوزه گر ، آجرپز ، درویش یا صاحبدل ، زرگر ، ضرابخانه ، آهنگر ، اسلحه ساز ، نانوا ، تقطیر ، فرمانده ارتش ، چوپان ، پیشوای دینی ، برق آسمانو مرده سوز .

http://www.vatanfa.com/?s=جاذبه-های-گردشگری-استان-یزد
شریفی گفته:

افرین به شهر خشتی یزد.