تاریخ فراماسونری و فراموشخانه در ایران

راجع به تاریخ فراماسونری و فراموشخانه در ایران سازمان مختصری بیان و در صورت امکان لیست کتب در این زمینه به طور دقیق بیان شود؟:

یکی از مسایلی که در تاریخ معاصر ایران وجود دارد و به نوبه خود درارای اهمیت فراوانی نیز می باشد «بحث فراماسونری» می باشد. از آنجایی که در سیاسگذاریها، و تصمیم گیریها مسئولان رده بالای ایران نقش های مهمی را ایفا می کرده است، جایگاه ویژه أی را به خود اختصاص داده است، که آشنایی با آن نفوذ بیگانگان در امور ایران را بر ملامی سازد.


بدین خاطر به دو موضوع اشاره خواهیم کرد: ۱- پیرامون فراماسونری وپیدایش آن در جهان، ۲- فراماسونری در ایران و پیشگامان آن

۱ـ فراماسونری در جهان-پیدایش آن: سال های مدیدی است که مردم با تشکیلات اسرار آمیزی در کشورهای جهان روبروهستند و گوششان با آن آشنا است. اما هنوز با همه آزادیهایی که وجود دارد پی بردن به اسرار آنها در هاله أی از ابهام باقی است و گفته های آنان نیز حاکی از تلاششان برای حفظ اسرار و مخفی نگاه داشتن اندیشه های آنان است. « این قدرت مخفی، قدرت ماست فراماسونری خارجی فقط به منظور مخفی نگاهداشتن نقشه های ماست و شعاع عمل و طرز اجراء این قدرت مخفی و محل اجرا آن برای همیشه بر ملت ها پوشیده است.(۱)» اما علیرغم این تلاشها به مطالبی پیرامون چگونگی شکل گیری آن ومفهوم آن می توان اشاره کرد که به صورت خلاصه بیان می یشود پس از سقوط امپراطوری رم، بسیاری از شهرهای آن از بین رفته و بصورت دهکده های کوچکی در آمدند، اما پس از مدتی، نیمه دوم قرن یازدهم، شهرهای جدیدی که اغلب در اطراف کلیساها و صومعه ها قرار داشتند، بوجود آمدند و روستائیان و مردم مناطق اطراف را بسوی خود جذب کردند، ساکنان اصلی و بنیان گذاران اولیه این شهرها نیز کسانی بودند که از راه بازرگانی و صنعت به سرمایه هایی دست یافته، به مرور برای خود اتحادیه هایی را تشکیل دادند که از جمله آنها «معماران » یا« ماسون ها » بودند که هسته اصلی شهرها نیز بدست آنان ساخته شده بود. معماران یا ماسون ها برای اعتبار کار خود آموزش این حرفه را برای دیگران ممنوع ساخته و رمز و راز را برای خود حفظ کردند، با افزایش ساخت و سازها کار این افراد نیز اهمیت بسزایی پیدا کرد که موجب دقت بیشتر و ظرافت هایی درکار آنها شد.(۲) این شهرها توسط فئودالها و زمین داران بزرگ اداره می گردید که از هرگونه آزادی نیز بی بهره بودند، گروههای مختلف از جمله معماران از طرف آنان –فئودالها – به بیگاری گماشته می شوند که با گسترش این ظلم وتعدی زمینه های شکل گیری وحدت بین اتحادیه ها فراهم شد که با شکل گیری «کمونها» مبارزه خونینی را علیه فئودالها آغاز کردند که سرانجام نیز منجر به پیروزی آنان شد .(۳) پس از آن هر صنفی بدنبال نام خود کلمه آزاد را اضافه کرد که معماران نیز از این قبیل بودند و از سال ۱۰۹۳ میلادی اتحادیه فراماسون شکل گرفت. (۴) در زبان انگلیسی به free masony –Mason تعبیرمی شود در فرانسه franc Maconnerie گفته می شود، در زبان عربی «البنایه الحره » ماسونیه اطلاق می شود در فارسی نیز با کلماتی همچون فراموشخانه، فراماسون، فرای ماسیان، فریمسان، فریمسن و بنایان آزاد بکار می رود.
براساس راه و روش بنایان آزاد یا فرماسون ها می توان تاریخ آنها را به دو دوره تقسیم کرد: (۵) دوره اول باسقوط کارولنژین ها و روی کار آمدن کاپسین ها آغاز گردید که دراین مرحله ماسون ها فعالیت های حرفه أی خود را انجام می دادند و بدان می اندیشیدند که تا زمان فلیپ چهارم ۱۲۸۵ تا ۱۳۱۴ میلادی نتیجه أی نگرفتند. ولی فئودالیته کاهش یافت که تا پیروزی کمونها ادامه یافته و سپس برای اهداف صنفی خود مجامع و کلاس هایی را تشکیل می دهند که سه هدف عمده داشتند:(۶) ۱- تعلیم وتعلم فن معماری و تدریس هندسه ۲- حفظ مزایای صنفی ۳- حفظ اسرار و رموز فن خود. در اوایل قرن ۱۶ مکانهای خاص بنام «لژ» برای تعلیم و تعلم تشکل گردید که تا به امروز ادامه می یابد، نخستین لژها در آلمان تشکیل می گردید که آنرا هاپت هوتن یا لژ بزرگ نامیده و لژهای فرانسه و فراماسونری انگلستان برپایه آنها مستقر می شود.(۷)
دوره دوم. ازسال ۱۷۱۷ میلادی شروع می شود که انگلستان رشته امور را بدست می گیرد که از مسیر اصلی منحرف و ماهیت دیگری به خود می گیرد، علتّ تغییر تشکل نیز و ورود اشراف به درون فراماسون بوده است که کم کم بصورت یک ابزار سیاسی در می آید و نکته دیگر اینکه بنایان بخاطر کار ساخت وساز انگیزه گذشته خود را از دست دادند (۸)

۲ـ فراماسونری در ایران و پیشگامان آن. آشنایی و ابتلای ایرانیان به فراموشی- فراماسونری- در اواخر قرن ۱۷ میلادی آغاز شد و منشاء آن نیز عده أی از تجار و افرادی بودند که به هندوستان سفر می کردند، تعداد آنان بسیار زیاد بوده است که از بین آنها می توان به میرزا عبداللطیف شوشتری جزایری اشاره کرد(۹) که در کتاب خود به نام تحفته العالم از این سازمان مخوف انگلستانی، به بهترین وجه نام برده و پیشرفت و تحول در ایران را آن طریق محدود می کند.(۱۰) این آرزوی وی با ورود سر جان ملکم در سال ۱۸۰۰ میلادی به ایران بر آورده می گردد. از این زمان به بعد هیچ گاه ایران از دوستان دولت انگلیس خالی نگردید پس از وی «سرهارفورد» جونز روانه ایران شد او از جمله اولین مبلغین فراماسون لندن بود که در ایران این محفل را دایرکرد، افراد دیگری همچون فریزر جاسوس کهنه کار انگلستان سرگور اوزلی مرت، سر آرتورها ردینگ بودند که فعالیت های ماسونی گسترش دادند. در بین ایرانیان نیز می توان به این افراد اشاره کرد: عسگرخان ارومی افشار، ابوالحسن خان ایلچی، میرزا صالح شیرازی، میرزا سید جعفرخان فراهانی، میرزا فتحعلی اخوند زاده، میرزآقاخان کرمانی، میرزا یوسف خان مستشارالدوله، میرزا حسین خان سپهسالار، محمد فروغی، شریف امامی. طبق اساسنامه فراماسونری، کاری به دین و مذهب ندارند و از نظر آنها پیروی از آن مردود است و پیروی اخلاقی از اصول خود، ملاک عمل آنها است (اصل اول). اختلافات شخصی، سیاسی و ملی را نباید اعضاء به انجمن سرایت دهند و همه اعضاء ملزم به پیروی و پنهان کردن اصول آن سازمان هستند (اصل۳۰۲). وبسیاری از مطالب و اصول آنها که در اساسنامه آنها آمده است.

 


پاورقی:

۱٫ ژرژ لامبلن، اسرار سازمان مخفی یهود، ترجمه مصطفی فرهنگ. فصل چهارم، ص ۴۲٫
۲٫ خاتمی، محمد، فراماسونری، تهران، کتاب صبح، ۱۳۷۵، ص ۱۴
۳٫ کاسمینسکی، قرن وسطی، ص ۹۳
۴٫ ویل دورانت،تاریخ تمدن، ج۱۳،ص ۱۰۱
۵٫ خاتمی، محمد، پیشین ص۱۴٫
۶٫ همان، ص ۱۵٫
۷٫ – رائین، اسماعیل، فراموشخانه وفراماسونری در ایران، تهران، امیرکبیر، ۱۳۵۷، ج ۱ ص ۵۰ .
۸٫ – خاتمی، محمد، پیشین، ص ۱۶٫
۹٫ -همان، ص ۶۱
۱۰٫ – شوشتری، عبداللطیف، تحفته العالم، ص۳۹۱٫

http://www.vatanfa.com/?s=تاریخ-فراماسونری-و-فراموشخانه-در-ایران