نحوه ارتباط حکومت ساسانی با دولت های جزیره العرب
- 1,776 بازدید
- 30 آوریل 2012
- ایران باستان, دوران ساسانیان
پاسخ:
حضرت ختمی مرتبت در عام الفیل چشم به جهان گشودند که مصادف با سی و نهمین سال پادشاهی خسرو انوشیروان(۱) در ایران بوده است و این به سال ۵۷۰ میلادی بوده است(۲). بنابراین بعثت آن حضرت در سال ۶۱۰ میلادی اتفاق افتاده است.
وقتی حضرت رسول اکرم به مدینه هجرت فرموده و حکومت اسلامی را تشکیل دادند، سی و چهار سال بود خسرو پرویز بر مسند امپراطوری ایران، تکیه زده بود(۳). در مورد ارتباط جزیره العرب با حکومت ساسانی از زمان بعثت تا فتح ایران توسط سپاهیان اسلام تا آنجا که گزارش شده است به چند مورد می توان اشاره نمود.
۱٫ دست نشاندگی حکام عرب از سوی امپراطور ایران:می دانیم که ملوک حیره دست نشانده پادشاه ایران بوده اند و عزل و نصب آنها گاه بطور مستقیم توسط پادشاه ایران انجام می گرفت.
اما پادشاهی حیره که از قلاع و باغ ها و کشتزار هایی تشکیل یافته بود و با برج ها و باروها محصور بود، در سال ۱۹۵٫م توسط نعمان اول، که راهنمای سپاه ایران بوده است، پی افکنده شد و تقریباً تا پایان دوره ساسانیان که خسرو پرویز دودمان نعمی را برانداخت و حاکمی ایرانی بر شهر حیره گماشت. خاندان نعمان همچنان بر آنجا حکومت می کرده اند.(۴)
در سال ۶۰۲ م خسرو پرویز، نعمان چهارم را از پادشاهی حیره برداشته و آنجا را به ایاس بن قبیصه طایی سپرد که تا سال ۶۱۱ حکمرانی می کرده است. او از خاندان مسیحی محلی بوده و در کنار او مرزبان ایرانی به نام نخویرگان در کار حکومت نظارت می کرد.(۵)
همچنین گزارش شده است که خسرو پرویز حکمرانی ناحیه ابله در جنوب عراق را به قیس بن مسعود شیبانی واگذاشت، به این شرط که او ضمانت نماید که از حملات افراد قبایل بکر بن وایل به ایران جلوگیری کند.(۶)
۲٫ جنگ ذی قار اولین پیروزی اعراب بر ایرانیان:چنانچه مشهور است، خسرو پرویز به دختر نعمان بن منذر چشم طمع داشته است. اما نعمان عذر آورده و از اهداء دختر خود به دربار خسروی ایران امتناع ورزید. از این رو خسرو پرویز در این سال (۶۱۱٫م) با سپاهی انبوه به سوی حیره آمد. امّا در مقابل سپاهی از اعراب که متشکل از قبایل تغلب و ایاد بوده است شکست خورده و تا سواد عقب نشست.
بعضی روایت کرده اند که چون خبر پیروزی اعراب به گوش پیامبر اکرم رسید فرمود: امروز نخستین روزی است که اعراب از ایرانیان مکافات کشیدند و این به خاطر من بود که خداوند یاریشان نمود.(۷)
۳٫ جنوبی ترین منطقه شبه جزیره تحت سیطره ایران:از دوره انوشیروان، یمن تحت نفوذ امپراطوری ایران بوده است و تا مدتی پس از هجرت نیز نیروهای اشغالگر در آنجا حضور داشته اند.(۸)
۴٫ قضیه نامه نگاری پیامبر اکرم به خسرو پرویز:پس از صلح حدیبیه پیامبر اکرم نامه هایی را به سران کشورهای بزرگ آن روزگار ارسال نمود، از جمله اینها، دربار ایران بود، زمانی نامه آن حضرت به خسرو پرویز رسید که او مشغول انعقاد قرارداد صلح با دولت روم بوده است، فلذا از دشمن دیرینه غربی خود خیالی آسوده داشت. او به حاکم ایرانی خود، باذان، در یمن دستور داد تا پیامبر را دستگیر و روانه ایران نماید و خود از برخورد مستقیم خودداری کرد، تا بدین ترتیب نشان دهد که دستورات او در داخل شبه جزیره نیز اجرا می گردد.(۹)
اما موقعی که فرستادگان یمن به مدینه رسیدند پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ خبر قتل خسرو پرویز توسط پسرش را به آنها داد و چون باذان توسط پیک شیرویه، جانشین و پسر خسرو پرویز از صحت گفتار پیامبر آگاهی یافت اسلام آورد و از سوی پیامیر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ در حکومت یمن ابقاء گردید.(۱۰)
۵٫ بحران سیاسی در ایران:در سال ۶۲۷٫م خسرو پرویز جایش را به پسرش شیرویه داد، او تمام برادران و برادرزادگان خود را از دم تیغ گذراند با این وصف دربار سلطنت ساسانیان به هم ریخت به قسمی که در مدت چهار سال ۹ پادشاه اعم از زن و مرد به تخت نشستند. دین رسمی کشور به چندین شعبه تقسیم شده بود و آیین های دیگری از قبیل مزدک و مانی پدید آمده بودند. در این وضع اسفناک بود که نهضت اسلامی در عربستان رو به توسعه گذاشته بود و مردم ستمدیده ایران و همچنین روم برای تحصیل آزادی و فرار از تعدیات فرمانروایان خود به شبه جزیره عربستان پناه می آوردند.(۱۱)
پاورقی:
۱٫ مسعودی، التنبیه والاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی فرهنگی، چاپ دوم، ۱۳۶۵، ص۲۰۸
۲٫ گوستاو لوبون، تاریخ تمدن اسلام و عرب، ترجمه سید هاشم حسینی، تهران، اسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۵۸، ص۱۰۰
۳٫ مسعودی، پیشین، ص۲۱۲
۴٫ جمعی از نویسندگان، تاریخ ایران (دانشگاه کمبریج) ترجمه حسن انوشه، تهران، امیر کبیر، چاپ دوم ۱۳۷۳، ج۳، قسمت اول، ص۵۹۹
۵٫ همان، ص ۷۲۰٫
۶٫ همان، ص۷۱۸٫
۷٫ همان، ص۷۲۰
۸٫ همان، ص۷۲۰
۹٫ بهرام واهیم، خسرو پرویز وجنگ های ۲۷ ساله ایران و روم، تهران، گلریز، چاپ دوم، ۱۳۷۰، ص۶۰۴
۱۰٫ مطهری، مرتضی، خدمات متقابل ایران و اسلام، تهران، صدرا، چاپ پانزدهم، ۱۳۶۸، ص۸۴
۱۱٫ جرجی زیدان، تاریخ تمدن اسلام، ترجمه علی جواهر کلام، تهران، امیر کبیر، چاپ ششم، ۱۳۶۹، ص۳۱
