نخستین مبارزه مذهبی در تاریخ ایران باستان در سالهای ۵۲۲-۵۲۱ قبل از میلاد اتفاق افتاد. داریوش در بین اقدامات منفی « بردیا » (گائوماتا – گئوماتا) تجدید بنای معابد را جزو اقدامات مثبت خود قلمداد می‌نماید. از اینجا معلوم می‌شود که در زمان سلطنت «بردیا» یک مبارزه‌ی شدید مذهبی جریان داشته است. ضمناً برای اینکه از موضوع این مبارزه اطلاع حاصل کنیم باید کیفیت و خصوصیت مذاهب مختلفه‌ی ایران باستان را مورد مطالعه‌ی خویش قرار دهیم. به نظر ما در ایران زمان هخامنشیان سه مذهب وجود داشته است: مذهب توده‌ی مردم ایران، مذهب پادشاهان هخامنشی و مذهب مغها. این سه مذهب با یکدیگر تطابق نداشت، ولی اختلاف و جدایی بین آنها متدرجاً از بین رفت و گاهی هم این اختلاف، نظر به سیاست مذهبی هخامنشیان به نحو سریع منتفی می‌گردید.
داریوش در معبد هیبیس الخرقه: فعالیت داریوش در مقام سازنده در چندین مکان در مصر قابل تشخیص است: در الکعب ، پرستشگاه امپراتوری مصر علیا که در آن هوروس جدید، فرعون، تاج سفید را دریافت مى کرد. این معبد به دست داریوش بازسازى شد. بر وزنه اى که در کرنک یافت شده است شاه به صفت «محبوب هروئریس»، که فرمانرواى مصر علیاست، متصف شده است. بر تکه اى از اثاث آیین پرستش نوشته اى به نام داریوش دیده مى شود. به تازگى در همان پرستشگاه سنگ استوانه اى ستون توکارى یافت شده است که بر آن این عبارت حک شده است: «آن کس که مناسک را به جا مى آورد، شاه مصر علیا و سفلا، داریوش».
در کتاب استر آمده است:
در آن شب خواب از پادشاه برفت و امر فرمود که کتاب تذکره تواریخ ایام را بیاورند تا آن را در حضور پادشاه بخوانند و در آن نوشته یافتند که مردخاى درباره بغتان و ترش خواجه سرایان پادشاه و حافظان آستانه وی که قصد دست درازى بر اخشورش پادشاه کرده بودند خبر داده بود و پادشاه پرسید که چه حرمت و عزت به عوض این ( خدمت ) به مردخاى عطا شد بندگان پادشاه که او را خدمت مى کردند جواب دادند که براى او چیزى نشد، پادشاه گفت کیست در حیاط ( و هامان به حیاط بیرونى خانه پادشاه آمده بود تا به پادشاه عرض کند که مردخای را بردارى که برایش حاضر ساخته بود مصلوب کنند) ، و خادمان پادشاه وى را گفتند اینک هامان در حیاط ایستاده است.
نامهای پادشاهان هخامنشی :
پادشاهی هخامنش در سالهای ۷۰۰ تا ۶۷۵ قبل از میلاد
پادشاهی چیش پیش در سالهای ۶۷۵ تا ۶۴۰ قبل از میلاد
پادشاهی آریارمن ۶۴۰ تا ۶۱۵ قبل از میلاد
پادشاهی کورش اول ( پدر بزرگ کورش کبیر ) در سالهای ۶۴۰ تا ۶۰۰ قبل از میلاد
پادشاهی ارشام شاه انشان در سالهای ۶۱۵ قبل از میلاد
پادشاهی کمبوجیه اول ( پدر کورش کبیر ) در سالهای ۶۰۰ تا ۵۵۹ قبل از میلاد
پادشاهی ویشتاسپ شاه ؟
پادشاهی کورش کبیر شاهنشاه بزرگ تاریخ ایران و جهان در سالهای ۵۵۹ تا ۵۲۸ قبل از میلاد
پادشاهی بردیا ( بردیه ) فرزند کورش کبیر ؟
پادشاهی کمبوجیه دوم فرزند کورش کبیر در سالهای ۵۲۸ تا ۵۲۲ قبل از میلاد
پادشاهی دارویوش کبیر شاهنشاه بزرگ ایران زمین در سالهای ۵۲۲ تا ۴۸۶ قبل از میلاد
پادشاهی خشایارشا بزرگ فرزند داریوش کبیر در سالهای ۴۸۶ تا ۴۶۵ قبل از میلاد
پادشاهی اردشیر اول ( ملقب به اردشیر دراز دست ) در سالهای ۴۶۵ تا ۴۲۴ قبل از میلاد
پادشاهی داریوش دوم در سالهای ۴۲۴ تا ۴۰۴ قبل از میلاد
پادشاهی اردشیر دوم در سالهای ۴۰۴ تا ۳۵۸ قبل از میلاد
پادشاهی اوستان ؟
پادشاهی اردشیر سوم در سالهای ۳۵۸ تا ۳۳۸ قبل از میلاد
پادشاهی ارشام ؟
پادشاهی ارشک در سالهای ۳۳۸ تا ۳۳۶ قبل از میلاد
پادشاهی داریوش سوم در سالهای ۳۳۶ تا ۳۳۰ قبل از میلاد که دودمانش توسط اسکندر مقدونی در هم کوبیده شد و سلسله یونانی سلوکیان در حدود ۱۰۰ سال جایگزین پادشاهی اصیل ایرانی در ایران زمین گشت
مهندسان هخامنشی راز استفاده از عدد پی (۱۴/۳ ) را دو هزار و ۵۰۰ سال پیش کشف کرده بودند. آنها در ساخت سازه های سنگی و ستون های مجموعه تخت جمشید که دارای اشکال مخروطی است، از این عدد استفاده می کردند.
عدد پی ( ( ۳/۱۴در علم ریاضیات از مجموعه اعداد طبیعی محسوب می شود. این عدد از تقسیم محیط دایره بر قطر آن به دست می آید. کشف عدد پی جزو مهمترین کشفیات در ریاضیات است. کارشناسان ریاضی هنوز نتوانسته اند زمان مشخصی برای شروع استفاده از این عدد پیش بینی کنند. عده زیادی، مصریان و برخی دیگر، یونانیان باستان را کاشفان این عدد می دانستند اما بررسی های جدید نشان می دهد هخامنشیان هم با این عدد آشنا بودند.
«عبدالعظیم شاه کرمی» متخصص سازه و ژئوفیزیک و مسئول بررسی های مهندسی در مجموعه تخت جمشید در این باره، گفت: «بررسی های کارشناسی که روی سازه های تخت جمشید به ویژه روی ستون های تخت جمشید و اشکال مخروطی انجام گرفته؛ نشان می دهد که هخامنشیان دو هزار و ۵۰۰ سال پیش از دانشمندان ریاضی دان استفاده می کردند که به خوبی با ریاضیات محض و مهندسی آشنا بودند. آنان برای ساخت حجم های مخروطی راز عدد پی را شناسایی کرده بودند.»
مانند تمام دربارهای خاور نزدیک ( و نقاط دیگر) در دوران باستان، شاهان به شکارهاى دسته جمعى طولانى علاقه داشتند. شکار آشکارا معرف یکى از اماکن ممتاز معاشرت اشراف و درباریان بود. تمرینهاى کاملى که پارسیان جوان در این زمینه دریافت مى کردند این امر را به خوبى به اثبات مى رساند ( استرابون، کتاب ۱۵، فصل ۳، بند ۱۸). بازنماییهاى شکار بر مهرها و استلهای هخامنشى از شمار بیرون است.
بهرام (۱) ، نام ایزدی در دین زردشتی ، ستاره ای در فلک پنجم (رجوع کنید به مریخ * ) و نام چند تن از پهلوانان و سرداران و شاهان .
۱) پیش از اسلام . واژه بهرام در اصل به معنای «در هم شکننده مقاومت » است ، و در گزارش پهلوی اوستا به «پیروزگر» برگردانده شده ، ولی صورت فارسی باستان آن دیده نشده است . «ورهران / ورهرام / وهرام » در فارسی میانه ، به صورت نام خاص مردان کاربرد فراوان دارد. بهرام جوهر اولیه پیروزی و یکی
از چهره های بزرگ در ایزدکده زردشتی است . بهرام ، ایزد بزرگ جنگ ، در برگیرنده عناصر بسیاری از روزگار پیش از زردشتی است و آشکارا به دوره ای هند و اروپایی تعلق دارد (تیمه ، ص ۳۱۲ـ۳۱۴).
