خواندنی در مورد مادربزرگان برنامهنویس
- 257 بازدید
- 29 مارس 2022
- مطالب جالب
خواندنی در مورد مادربزرگان برنامهنویس
در غیاب مردهای به جنگ رفته، برنامهریزی اولین رایانه دنیا را چند دختر جوان انجام می‌دادند. الکس کوچولو، داستان عجیب مادربزرگ را شنیده بود.
یک روز دیگر طاقت نیاورد و سر کلاس تعریف کرد که مادربزرگ‌اش یکی از اولین رایانه‌کارهای دنیا بوده و در زمان جنگ جهانی دوم، برنامه‌هایی نوشته که از آنها برای محاسبه مسیر پرتاب توپ‌ها استفاده می‌کرده‌اند.
ادعا‌های الکس آن‌قدر برای معلمش باورنکردنی بود که والدین بچه را به مدرسه احضار کرد اما با کمال تعجب دید که آنها هم تقریبا همان حرف‌ها را می‌زنند. پدر و مادر برای معلم حیرت‌زده توضیح دادند که مادر پیر آنها به همراه ۵زن دیگر، واقعا متصدی‌‌های یکی از اولین رایانه‌های دنیا بوده‌اند.
تا چند سال پیش، اگر از برنامه‌نویس‌ها می‌پرسیدید اولین برنامهنویس دنیا چه کسی بوده، اغلب آنها جواب درست را نمی‌دانستند؛ چرا که مورخان علم برای سال‌ها، ۶ زنی را که اولین رایانه – به مفهوم امروزی – را برنامهریزی کردند، به کل فراموش کرده بودند.
۶ تفنگدار
در سال۱۹۴۵، جین بارتیک – که قبلا می‌خواست روزنامه‌نگار بشود – با مدرک لیسانس ریاضی از یک دانشگاه تربیت معلم در ایالت میسوری فارغ‌التحصیل شد اما دخترک روستازاده پرانرژی داستان ما اصلا درس‌دادن را دوست نداشت.
برای همین، وقتی آگهی دانشگاه پنسیلوانیا برای استخدام «محاسبه‌گر»های خانم را دید، معطل نکرد و درخواست‌اش را فرستاد. دانشگاه در حال انجام یک پروژه محاسباتی برای ارتش آمریکا بود. جنگ جهانی داشت تمام می‌شد و ارتش از ریاضی‌دان‌های مرد خالی شده بود.
بارتیک در ابتدا همراه با حدود ۷۰دختر دیگر، با ماشین‌حساب‌های اولیه و به‌صورت دستی، جداول پرتاب توپخانه را محاسبه میکردند.
بعد از چند ماه، بدون اینکه بداند ماجرا دقیقا چیست، برای حضور در پروژه انیاک داوطلب شد. دانشگاه به ۵نفر برای برنامهریزی ماشین جدید نیاز داشت.
وقتی بعد از مراحل مصاحبه و گزینش، اسامی افراد پذیرفته‌شده اعلام شد، بارتیک ذخیره دوم بود. اما شانس دخترک خوب بود؛ نفر پنجم انصراف داد و ذخیره اول هم به مسافرت رفته بود و به این زودی‌ها برنمی‌گشت.
دانشگاه عجله داشت؛ پس به بارتیک خبر دادند که خودش را برساند. او به همراه کی مک‌نولتی، بتی اسنایدر، مارلین وسکوف، روت لیکترمن و فرن بیلاس – که کمی بعد به جمع آنها اضافه شد – دوره آموزش کار با انیاک را در اوایل تابستان۱۹۴۵ شروع کردند.
آنها در ابتدا، نحوه ارتباط با دستگاه از طریق کارت‌های پانچ را یاد گرفتند و بعد به آنها دیاگرام‌هایی داده شد که کلیات برنامهریزی انیاک را نشان می‌داد.
دقت کنید که اینجا به‌عمد به‌جای «برنامه‌نویسی» از عبارت «برنامهریزی» استفاده می‌کنیم؛ برخلاف تصور متعارف ما، اولین برنامه‌نویس‌ها برای برنامه دادن به رایانه، چیزی نمی‌نوشتند.
برنامهریزی انیاک عبارت بود از تنظیم چند صد سوئیچ و اتصال که هر کدام عملیات مختلفی انجام می‌دادند؛ جمع، تفریق، ضرب، تقسیم، جذر گرفتن و…. بعد از چند وقت، دخترها کاملا به دستگاه مسلط شده بودند و حتی بهتر از سازندگان رایانه، می‌توانستند عیب‌های ماشین را پیدا کنند.
مادربزرگ آنلاین
بعد از چند سال، ۶ تفنگدار متفرق شدند اما بارتیک به کارش به عنوان برنامهنویس ادامه داد و برنامهریزی ۲رایانه مهم بعدی – باینک (BINAC) و یونیوک (UNIVAC) – را هم انجام داد.
باینک اولین رایانه‌ای بود که از اول به‌عنوان یک ماشین دارای حافظه ساخته شده بود؛ یعنی لازم نبود برای هر مسئله جدید، آن را از اول مجددا برنامهریزی کرد.
یونیوک هم اولین رایانه تجاری – و نه نظامی – در آمریکا بود و اولین نمونه آن را اداره سرشماری این کشور برای انجام محاسبات آماری خرید.
جین بارتیک در سال۱۹۵۱، کار پردرآمدش به‌عنوان برنامهنویس را رها کرد تا به خانواده، شوهر و بچه‌هایش برسد. وقتی بعد از ۱۶سال، بارتیک خواست دوباره به سر کار در عالم رایانه برگردد، همه چیز عوض شده بود.
حداقل تغییر، اختراع ترانزیستور بود؛ اتفاق بسیار مهمی که به کوچک‌تر شدن ابعاد و بالا رفتن قابلیت‌های محاسباتی رایانه‌ها منجر شد.
بارتیک هنوز زنده است و به‌عنوان یکی از اولین برنامه‌نویس‌های دنیا، شاید بهتر از هر کس دیگری می‌تواند شگفت‌انگیزی فناوری اطلاعات و رایانه‌های امروزی را درک کند.
او الان ۸۳سال دارد اما سرزنده و مشتری پروپا قرص اینترنت است و خیلی از کارهایش را به‌صورت آنلاین راه می‌اندازد.
روایتی برای دختران جوان
«من این بخت را داشتم که در یک وقت مناسب، در یک جای مناسب قرار بگیرم». جین بارتیک، این جمله را زیاد تکرار می‌‌کند.
او و ۵همکارش توانستند از فرصتی که در غیاب مردها به وجود آمده بود، بهترین استفاده را بکنند.
امروزه، در قرن بیست‌ویکم، محیط‌‌های کاری علمی هنوز بیشتر مذکر هستند و به حضور زن‌ها، حساس؛ حتی در آمریکا.
بسیاری از شرکت‌های فناوری پیشرفته – به‌طور نامحسوس – کارکنان مرد را ترجیح می‌دهند. در این اوضاع، داستان مادربزرگ‌های برنامهنویس، می‌تواند محرک خوبی برای تشویق دختران به دنبال کردن رؤیاهایشان در رسیدن به افتخارات علمی باشد.
زن بودن؛ مسئله این نیست
خیلی‌ها از من می‌پرسند کار کردن در حوزه‌ای که مردان به آن تسلط دارند، چطوری است. من سخنران خوبی در این زمینه نیستم؛ چون اگر بخواهم صادقانه بگویم، برای من هیچ‌وقت «دانشمند زن بودن» مهم نبوده بلکه آنچه برای من جالب بوده، مبدأ دنیا، شکل فضا و ماهیت سیاه‌چاله‌هاست.
در ۱۹سالگی، وقتی خواندن نجوم را شروع کردم، تنها شاگرد کلاس بودم که ۲کروموزوم X داشت اما این موضوع اصلا من را ناراحت نمی‌کرد.
در دوران دانشجویی، خودم را غرق درس خواندن کرده بودم و به جنسیت خودم یا هر کس دیگری، همان‌‌قدر فکر میکردم که به رنگ چشم اما وقتی دکترایم را از دانشگاه ام‌آی‌تی گرفتم، بحثهای جنسیتی کم‌کم خودشان را نشان دادند.
آدم‌های مختلف، هم به موفقیت‌ها و هم به شکست‌هایم با توجه به جنسیت‌ام نگاه میکردند؛ انگار موضوع دیگری برای حرف زدن نداشتند.
بعضی وقت‌ها، برای اینکه زیاد از همکاران‌ام دور نشوم، از روش‌های رندانه‌ای استفاده میکردم؛ مثلا وقتی مردی لطیفه‌ای می‌گفت که بوی تبعیض جنسیتی می‌داد، من از همه بلندتر می‌خندیدم.
البته در مواقع دیگر، مثلا وقتی که درگیر بحث درباره توانایی‌های ذاتی مردها و زن‌ها بودم، ناگهان هیجان‌زده می‌شدم و به‌عنوان نماینده زنان از آنها دفاع میکردم. این بحثهای دائمی مرا خسته می‌‌کرد و از کار و زندگی می‌‌انداخت.
چند سال پیش، یک روز جمله‌ای به ذهنم رسید و از آن موقع، هر وقت از این بحث‌ها می‌شود، می‌گویم: «من دیگر در مورد این چیزها حرف نمی‌زنم».
این جمله، من را به یاد ۱۰سال پیش و اعتماد به‌نفسی که در ۱۹سالگی داشتم، انداخت. من روی تئوری‌های جامعه‌شناسی یا سیاسی کار نمی‌کنم؛ درباره تاریخ کیهان – که بر اساس قوانین فیزیک نوشته شده – تحقیق می‌کنم و این همان چیزی است که من می‌توانم به‌خوبی در موردش اظهار نظر کنم.
می‌دانم که بعضی دخترهای دانشجو، نگران هستند که چطور تحقیقات علمی‌‌شان را با ازدواج، تشکیل خانواده و بچه‌دار شدن هماهنگ کنند.
من منکر این نگرانی‌ها نیستم اما به‌جای داستان‌های مفصل درباره مبارزات زنان، به‌عنوان یک استاد دانشگاه به آنها می‌گویم: «استاد فیزیک‌تان را تصور کنید که ماه‌های آخر بارداری‌اش را می‌گذراند و در همان حال، مشغول محاسبه بار الکتریکی یک نوترون است».
بعد از این حرف، روبه‌رویم دخترهایی را می‌بینم که مجذوب علم شده‌اند و با علاقه آن را دنبال می‌کنند؛ این موضوعی است که ارزش دارد درباره آن حرف بزنیم.
جانا لوین- استاد فیزیک و نجوم دانشگاه کلمبیا
پدر جد رایانه ها
انیاک (ENIAC / مخفف Electronic Numerical Integrator And Computer) را می‌شود اولین رایانه به‌معنای امروزی بدانیم؛ یعنی یک دستگاه محاسبه‌‌کننده دیجیتال کاملا الکترونیک که بشود آن را برای حل مسائل محاسباتی مختلف برنامهریزی کرد.
تا قبل از انیاک، دستگاه‌های محاسبه‌گر یا کاملا مکانیکی بودند یا مکانیکی – الکتریکی. برای حل یک معادله دیفرانسیل با این دستگاه‌ها، باید با پیچ‌گوشتی و چکش، دنده‌های مختلف را روی بخش اصلی ماشین تنظیم میکردند.
ساخت انیاک را دانشگاه پنسیلوانیا به‌سفارش ارتش آمریکا، برای محاسبه دقیق جداول پرتاب توپخانهها در بحبوحه جنگ جهانی دوم، در سال۱۹۴۳شروع کرد.
انیاک بعد از ۳سال کار مداوم و صرف نیم‌‌میلیون دلار (به قیمت آن زمان) کامل شد. قدوقواره انیاک به هیچ‌وجه قابل مقایسه با رایانه‌های امروزی نبود.
سرسلسله رایانه‌ها ۶/۲متر طول، ۶/۲متر عرض، ۹۰سانت ارتفاع و ۲۷تن وزن داشت و در آن ۷۰هزار مقاومت، ۱۰هزار خازن، ۷هزار و ۲۰۰دیود کریستالی و دقیقا ۱۷هزار و ۴۶۸ لامپ خلأ، به کار رفته بود (توجه دارید که در آن موقع هنوز ترانزیستور اختراع نشده بود).
تعداد اتصالات این غول بی‌شاخ و دم هم حدود ۵میلیون بود که همه با دست لحیم شده بودند.
انیاک وقتی آماده کار شد که جنگ تمام شده بود و دیگر نیاز چندانی به محاسبه جداول پرتاب توپخانهها وجود نداشت اما اولین کار جدی‌ای که با آن انجام شد هم بسیار مهم بود؛ محاسبه‌ای برای پروژه بمب اتمی در لوس‌آلاموس.
انیاک در طول سال‌های فعالیت‌اش، چندین بار ارتقا داده شد و مثلا در سال۱۹۴۸، نمونه اولیه‌ای از حافظه‌های فقط خواندنی (ROM) به آن اضافه شد و سرانجام در سال۱۹۵۵، دستگاه را برای همیشه خاموش کردند.
انیاک در طول ۹سال فعالیت‌اش، حدود ۱۰۰مسئله علمی را حل کرد. هنوز بخش‌هایی از این پیشکسوت رایانه‌ها را می‌شود در چند موزه علم در آمریکا دید.
