is_tag

رویکرد روزنامه ها در نقشه قتل محمدعلی شاه

طرح قتل محمدعلی شاه هنگامی صورت گرفت که همکاری محمدعلی شاه با مشروطیت در اوج خود بود. نه تنها رهبران مشروطه بدین واقعیت اذعان دارند، بلکه سفیر انگلیس (و نه سفیر روس که شائبه حمایت از شاه را ایجاد کند) می نویسد: “با توجه به اینکه در مدت اخیر رفتار خلاف مشروطگی از شاه دیده نشد، این سوءقصد خلاف انتظار بود.” ۱
در حالی که پیش از ظهر جمعه ۱۵ محرم ۱۳۲۶/۸ اسفند ۱۲۸۶ نمایندگان مجلس با شاه دیدار و گفت و گو داشتند، بعدازظهر همان روز، هنگامی که شاه برای گردش به دوشان تپه می‌رفت، در حین عبور از خیابان باغ وحش تهران مورد سوء قصد قرار گرفت و دو نارنجک به سوی کالسکه او پرتاب شد. چند تن کشته و زخمی شدند اما شاه جان سالم به در برد. ۲ این اقدام یک تصمیم جمعی بود که “از جانب گروه انقلابی به رهبری حیدرخان (عمواوغلی) و حوزه اجتماعیون عامیون تهران با مشارکت انجمن آذربایجان” صورت گرفت. ۳ کسروی هم می‌گوید: “نقشه این کار را حیدر عمواوغلی کشیده و بمب را نیز او ساخته بود”. ۴ یحیی دولت آبادی در این باره می‌نویسد:

ادامه مطلب رویکرد روزنامه ها در نقشه قتل محمدعلی شاه

نبرد مردم فارس با شعاع السلطنه

فارس به مرکزیت شیراز از ولایاتی است که در تحولات ایران تأثیری در خور توجه داشته است. در دوره قاجار این خطه که به خلیج فارس منتهی می شود به دلیل همجواری با هندوستان که مقر فعالیت‌های سیاسی انگلستان است اهمیتی دو چندان یافت شاهان قاجار بر حفظ آرامش و برقراری امنیت در فارس تأکید داشتند. از این رو حکام این ولایت را از میان شاهزادگان یا رجال قدرتمند قاجار انتخاب می‌کردند ولی باز هم شورشهایی در فارس رخ می‌داد که امنیت منطقه را مختل می‌کرد. در سال ۱۳۲۳ق قبل از آغاز نهضت مشروطه‌خواهی در تهران، مردم شیراز بر ضد ملک منصور میرزا شعاع‌السلطنه پسر مظفرالدین شاه شوریدند. در این مبارزه روحانیون، تجار، ملاکین، عشایر و سایر اقشار شرکت داشتند. در بروز این شورش عوامل متعددی دخیل بود که برخی زمینه ساز و برخی محرک آن بوده است.

ادامه مطلب نبرد مردم فارس با شعاع السلطنه

جمهوریخواهی و مظلومیت جمهوری

از آن هنگام که ایرانیان به عقب‏افتادگی کشور خود، در مقایسه با کشورهای مغرب زمین، پی بردند، طبیعی بود که چاره‏ای بیندیشند. در این میان، برخی بر این پندار بودند که اگر نظام سیاسی کشور با نظام سیاسی برخی از کشورهای پیشرفته همانند شود، همان پیشرفتها نصیب ایران نیز خواهد شد. بدین گونه بود که برخی ــ بیشتر ــ متأثر از تحولات سیاسی فرانسه، دل به نظام جمهوری داده بودند. از این رو، هنگام مرگ محمدشاه قاجار و جلوس ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۴ه.ق چند نفری با میرزا نصرالله صدرالممالک، شاعر و سیاست پیشه درویش مسلک آن دوره، به مشورت پرداختند که « باید دولت ایران را جمهور نمود.» در دوره ناصری نیز گفته شد که فراموشخانه میرزاملکم خان در پی ترویج اندیشه جمهوری و رئیس جمهوری کردن شاهزاده جلال‏الدین میرزا بود. بدین ترتیب، زمینه‏ای فراهم شد تا در عالم سیاست دوره قاجاریه، مفهوم جمهوریت به یک ضدارزش تبدیل شده و سلاطین قاجار هرگونه اعتراض مهم بر ضد عملکرد خود را جمهوری‏طلبی وانمود کرده و به سرکوبی یا مهار آن می‏پرداختند. در همین راستا است که در نهضت مشروطیت، در آغاز هیئت حاکمه تبلیغ کرد که هدف مشروطه‏خواهان، جمهوریخواهی است. به همین علت، آقاسیدعبدالله بهبهانی و آقا سیدمحمد طباطبایی، این را به عنوان یک اتهام، تکذیب کردند. پس از مشروطه هم مشاهده می‎شد که زمزمه « جمهوری» به گوش می‎رسد و حتی شاهزاده قاجاری مانند ظل‏السلطان نیز ادای جمهوریخواهی! از خود نشان می‎داد.

ادامه مطلب جمهوریخواهی و مظلومیت جمهوری

قیام مردم شیراز علیه قوام‏الملک

فارس به مرکزیت شیراز از ولایاتی است که در تحولات ایران تأثیری درخور توجه داشته است. در دوره قاجار این خطه که به خلیج فارس منتهی می شود به دلیل همجواری با هندوستان که مقر فعالیتهای سیاسی انگلستان است اهمیتی دو چندان یافت. شاهان قاجار بر حفظ آرامش و برقراری امنیت در فارس تأکید داشتند. از این روحکام این ولایت را از میان شاهزادگان یا رجال قدرتمند قاجاریه انتخاب می‏کردند ولی باز هم شورشهایی در فارس رخ می‎داد که امنیت منطقه را مختل می‏کرد.

ادامه مطلب قیام مردم شیراز علیه قوام‏الملک

نقش اماکن مقدس در معارضات سیاسی دوره قاجار

بشر از همان آغاز خلقت در پی یافتن سؤالات بیشمار در جهان هستی، همواره به دنبال منجی و حامی می‏گشت که او را در شرایط حاد حمایت کند و از تنهایی و خطر نجات دهد. این جست وجو در سرتاسر تاریخ پرنشیب و فراز ایران زمین ادامه داشت و ایرانیان به دنبال یورش اقوام و ملل گوناگون در خلال سالیان سال به قبور و بارگاه و آثار باقی مانده از مردان مقدس و روحانی می‏رفتند و به آنان توسل می‏جستند و خود را در پناه این مکانهای مقدس قرار می‏دادند و از خطرهای سیاسی می‏رهیدند. این شیوه توسل به اماکن مقدس که در قرون معاصر به بست و بست‏نشینی معروف شد، پدیده‏ای بسیار مهم و متداول بوده است که رعایا را از ظلم حاکمان در امان می‏داشته است. چرا که ساختار سیاسی اجتماعی ایران عصر قاجار که برگرفته از دوره‏های قبل بود با استفاده از دیوانسالاری عریض و طویل بر تمام شئون کشور تسلط داشت. در رأس این هرم شاه با قدرت تمام حکومت می‏کرد. وی یگانه مرجع و تنها مقام تصمیم‏گیرنده کشور بود و تمامی نهادهای کشوری شامل قوه مقننه، اجرائیه و قضائیه به واقع در وجود او خلاصه می‏شد. در کنار وی صدراعظم و رجال دولتی به اداره امور کشور می‏پرداختند. در ولایات و نواحی مرزی شاهزادگان و فرزندان شاه با قدرتی مشابه شاه و مانند دستگاه عریض و طویل او فرمان می‏راندند و همگی در اختیار شاه بودند.

ادامه مطلب نقش اماکن مقدس در معارضات سیاسی دوره قاجار