تمدن ایران در عهد هخامنشیان
ارزش آزادى
«آنچه از مدارک تاریخى برمىآید، یونانیان بیش از ایرانیان براى حقوق و آزادیهاى فردى و اجتماعى خود احترام قائل بودند. وقتى شهربان ایرانى از جلال و شکوه دربار خشایارشا براى دو نفر از اسپارتیها سخن مىگوید، یکى از آنان به سرباز پارسى چنین مىگوید: «تو اسارت را تحمل کردهاى ولى هرگز طعم…
تمدن ایران در عهد هخامنشیان
برترى دموکراسى
به قول ویل دورانت:
… پس از همه قیاسها باید گفت که دموکراسى من حیث المجموع از هرشکل دیگر حکومت، تاکنون، متضمن زیان کمتر و سود بیشتر بوده است.
دموکراسى در زندگى انسان رغبت و مرافقتى به وجود آورد که از عیوب و خطرات آن بسیار مهمتر بود. به اندیشه و علم و کار آزادى داد و موجبات رشد و فعالیت آنها را فراهم کرد. دیوار امتیازات و طبقات را درهم فروریخت و در هر نسل و در هرمکان و مقام به استعدادها مجال بالیدن و رشد و کمال داد.
طرز حکومت و سازمان ادارى
در عهد هخامنشیان، رژیم استبدادى مطلق حکومت مىکرد. شاه خود را نماینده اهورامزدا مىشمرد و چون شاهانى در زیر فرمان او بودند به نام شاه شاهان یا شاهنشاه خوانده مىشد و ملل متنوعى که زیر یوغ او بودند (جز یونانیان) به این لقب اعتراضى نداشتند. کلام شاه قطعى و نافذ و لازم الاجرا بود و مىتوانست هرکس را بخواهد بدون محاکمه و رسیدگى به کشتن دهد. گاه شاه این حق را به مادر و یا زن سوگلى خود نیز مىداد و آنان نیز در صدور فرمان قتل اشخاص آزادى داشتند. از بزرگان مملکت، کمتر کسى را جرأت آن بود که از شاه خردهگیرى کند.
کانال سوئز
یکى از اقدامات جالب داریوش که ارزش اقتصادى و سوق الجیشى دارد حفر کانال سوئز است. وى درباره این اقدام شگرف در کتیبه کانال مىنویسد: «من پارسى هستم، به همراهى پارسیان مصر را گشودم، امر کردم این کانال را بکنند …»
ترعهاى که داریوش حفر کرد، با ترعه کنونى که در سال ۱۸۶۹ توسط مون فردیناند دولسپس حفر و به اتمام رسید، کمى اختلاف دارد؛ زیرا ترعه کنونى از «پرت سعید» شروع و به خلیج «سوئز» منتهى مىگردد، ولى ترعه داریوش کبیر از قدرى بالاتر از «بوباستیس» شروع و به رود نیل متصل و پس از عبور از وادى «تومیلیت» در نزدیکى سوئز به بحر احمر ملحق مىگردیده است.
تجارت و بازرگانى
استقرار شاهنشاهى هخامنشیان در سراسر آسیاى غربى و پایان دادن به قدرت فئودالها و سلاطین این منطقه، تمرکز بیسابقهاى به وجود آورد که عامل مهمى در پیشرفت فعالیتهاى تجارى و بازرگانى بود. علاوهبراین، سیاست اقتصادى داریوش و سعى او در تأمین راهها و وسایل ارتباطى و دخول مقیاسها و وزنههاى جدید و رواج سکه و پول واحد در اقطار شاهنشاهى و نظارت دولت در امور اقتصادى، تحرک و جنبش بی سابقهاى در امور تجارت و بازرگانى ایجاد کرد. گیرشمن مىنویسد:
وضع مؤدیان مالیاتى
امستد مىنویسد: «باجهاى سنگین همان نتیجهاى را در یهود به بار آورد که پیش ازاین در بابل دیدیم. فریاد دردناک این یهودیها و زنهایشان در واقع فریاد همه مردمان شاهنشاهى پارسى بود.»
باب پنجم کتاب نحمیا انعکاسى از وضع رقتبار اقتصادى مردم است:
تخت جمشید. باجآوران سویه
یک سند مالیاتى در خزانه تخت جمشید پیدا شده که حاوى بقایاى مالیاتى بانویى است که قسمتى از مالیات خود را پرداخت کرده و، بموجب این سند، تتمه آن را داده و مفاصا حساب گرفته است … از مفاد این لوحه مىتوان دریافت که سکه یا قطعات نقره که پرداخت شده سه درجه یا بیشتر بوده، و این درجهبندى برحسب خالص بودن یا خالص نبودن نقره بوده است که…
