ماهیت زنان در عصر جاهلیت

ماهیت زنان در عصر جاهلیت چگونه بود. کاملاً توضیح دهید؟

عرب در شبه جزیره عربستان، که منطقه ای گرمسیر و خشک بود، سکونت داشتند. اکثر ایشان قبائل چادرنشین، دور از تمدن بودند که با چپاول و غارتگری زندگی می کردند.

عرب برای زن هیچ استقلالی در زندگی قائل نبود و حرمت و شرافتی برای او جز حرمت و شرافت خانواده نمی شناخت، زنان را از ارث محروم می کرد، و تعدد زوجات را مانند یهود بدون هیچ تحدیدی جایز می دانست، و همچنین طلاق را بدون هیچ قید و شرطی تجویز می کرد، و دختران را زنده به گور می نمود و…^(۱)
در هر حال وضع زنان و دختران در عربستان جاهلیت بسیار رقت آور بود، دختران در نظر پدران و زنان در نظر شوهران موجودی ضعیف و بی قیمت و شیئی قابل تملک و معامله بودند، آنها رفتاری که با دختران خردسال می کردند، حیثیت و موقعیت زن را بخوبی معلوم می کند. زیرا اگر مادران تسلط و نفوذی را که زنان اقوام متمدن بایستی در محیط خانه داشته باشند، می داشتند، عاطفه و مهر مادری آنها به هیچ روی به پدران اجازه نمی داد، دختران معصوم خود را زنده مدفون کنند. کشتن دختران در زمان جاهلیت در عربستان نشان می دهد که اختیارات مرد نامحدود و حتی مادر در درون خانه حق هیچ مداخله در امر زندگی نداشت.^(۲)
البته این جنایات در کلیه خانواده های عربستان عمومیت نداشته، و بعضی خانواده ها تحت تأثیر عوامل دیگری، از این عمل زشت برکنار بودند. ظاهراً اولین قبیله ای که به این جرم مبادرت ورزید قبیله بنی تمیم بود.
عموماً سِرّ کشتن دختران ترس از فقر اقتصادی بود، اما اوهام و خرافات هم در ایجاد این وضع بی علت نبوده، تربیت و پرورش یک دختر جوان و تسلیم او به مرد اجنبی به نام شوهر، در نظر اعراب جاهلی با حیثیت و شرف و شجاعت مرد و خانواده او منافات داشت! در عربستان به ولادت دختر فال بد می زدند و دختر پیدا کردن را شوم می دانستند. بیچاره زنی که دختر می زائید! معمولاً ولادت دختر را از دوستان و آشنایان مخفی می داشتند، مردی که خبر ولادت دخترش را می شنید خشمگین می شد و رنگش از غضب تیره می شد، از روی خجالت زدگی خود را از مردمان پنهان می کرد، یا از دختر خود بانهایت بی علاقه گی و بی اعتنایی نگهداری می کرد.^(۳)
ناگفته نماند در برخی از خانواده ها برای زنان و بویژه دوشیزگان در امر ازدواج کم و بیش استقلالی پیدا شده و رعایت رضایت و حق انتخاب به زن داده می شد، و این امر شبیه عادات اشراف ایران بود، که در بعضی از اعراب هم نفوذ کرده بود. در هر صورت رفتار عرب با زنان ترکیبی از رفتار متمدنین ایران و روم و رفتار اهل توحش و بربریت بود، چون زنان را در حقوق خود مستقل نمی دانستند و به ایشان حق شرکت در امور اجتماعی مثل حکومت و جنگ و ازدواج جز در مورد استثنایی نمی دادند.^(۴)
پس درباره ماهیت زن را در زمان جاهلیت می توان نتیجه گرفت که:
۱٫ اعراب جاهلی زن را انسانی هم افق با حیوان یا انسان ضعیف می شمردند، که اگر آزادی در زندگی بدست آورد و از قید تبعیت آزاد شود از فساد و شرش نمی توان ایمن بود.
۲٫ زن را از پیکره اجتماع خارج دانسته تنها حقی که برای او قائل بودند این بود که او را از شرایط مورد نیاز جامعه می دانستند مانند مسکنی که باید بدان پناه برد یا مانند اسیری می شمردند که باید از کارش استفاده برد و از مکرش بر حذر بود.
۳٫ زن را از عموم حقوقی که ممکن بود که از آنها سود ببرد محروم می داشتند، مگر به مقداری که آن هم بازگشت به نفع مردانی می شد که بر او قیمومیت داشتند.
۴٫ اساس رفتارشان با مرد سالاری بود که مردان همیشه غالب بودند.

پاورقی:

۱٫ طباطبائی، محمد حسین، مقام زن در اسلام، انتشارات آزادی، ص ۳٫
۲٫ صدر، حسن، حقوق زن در اسلام، انتشارات جاویدان، ص ۵۹٫
۳٫ عقیقی، عبدالله، المراه العربیه فی جاهلیتها و اسلامها، مصر، انتشارات داراحیاء الکتب العربیه، ص ۱۹۵٫
۴٫ طباطبائی، پیشین، ص ۴٫