نیروهای مخالف روحانیت در جمع مبارزان و انقلابیون

با وجود نیروهای مخالف روحانیت در جمع مبارزان و انقلابیون، روحانیت چگونه به رهبری برگزیده شد؟

صدای آزادی‌خواهی رهبری از یوغ استبداد و استعمار در ایران قبل از مشروطه شروع شد و گروه‌ها و احزاب، با گرایشات ایدئولوژی مختلف شکل گرفتند. گروه‌های بزرگ با گرایشات مذهبی و علماء بود، چنان که در تاریخ ایران قبل از دوره رضاخان. اندک تأملی و ورق صفحات تاریخ مشروطه، این مطلب روشن می شود. تاریخ شکل‌گیری احزاب در ایران به دوره قبل از رضاخان بر می‌گردد. که اکثر گردانندگان آنها نیز از علمای روحانی بودند.^(۱) امّا بعد از به قدرت رسیدن مستبدانه رضاخان در ایران با حمایت استعمارگران خصوصاً انگلیس این گروه‌ها و احزاب با فراز و فرود و ضعف و قدرت حضور داشتند و سرسخت‌ترین دشمن استعمار و استبداد رضاخانی، شهید سید حسن مدرس بود که در هر فرصتی دفاع از ایران و هویت و استقلال آن را وظیفه خود می‌دانست.^(۲)

در مجلس و در هر جا که حضور داشت، مبارزی خستگی ناپذیر بود که تاریخ نظیرش را در استعمار و استبداد ستیزی کمتر دیده بود.^(۳) مردم همیشه بیدار این سرزمین به قدری هشیار بودند که مردان مدافع از آزادی و استقلال وطن خویش را شناخته و از آنها حمایت می‌کردند. بر این اساس بود که به مدرس رأی داده و او را به مجلس برای دفاع از حقوق و حدود و ثغور کشور خویش می‌فرستادند. اگرچه در طول تاریخ ایران خصوصاً بعد از دوره قاجاریه عده‌ای مدافع و نماینده استعمارگران در ایران بوده و از سادگی مردم سود جسته و با شعارهای فریبنده مثل تجددطلبی آنها را اغفال نموده و به تشکیل حزبهای وابسته اقدام می کردند که وابستگی آنها یا به غرب سرمایه‌داری و یا به شرق کمونیستی باشد، روشن بود،^(۴) همین گروهها، زمینه انحراف مشروطه خواهی در ایران را به وجود آورده و زمینه قدرت گیری رضاخان را فراهم^(۵) و حکومت مردم سالاری دینی مردم ایران را سالها به تأخیر انداخته و اسباب غارت ذخایر نفتی و … را برای غارتگران مهیا نمودند، و این حقیقتی است که برای مردم ایران هرگز پوشیده نیست. که چه خسارت عظیمی برای علم فرهنگ و پیشرفت این سرزمین از این ناحیه وارد شده است. در طول تاریخ ایران بعد از اسلام علمای مذهبی سابقه درخشان مبارزاتی در راه استقلال ایران و در راه دفاع از اسلام دارند که برای مردم پوشیده نیست. اگر در جنگل میرزا کوچک‌خان^(۶) برای دفاع از حیثیت دینی و استقلال کشور مبارزه می‌کند یک روحانی غیور است و اگر سید جمال الدین^(۷) اسدآبادی ندای اسلام خواهی سر می‌دهد، یک تحصیلکرده روشنگر حوزوی است، اگر ندای مشروطه خواهی در ایران در جهت رهایی از قید استبداد و استعمار بلند می شود، توسط علما و مراجع رهبری می‌شود،^(۸) نهضت ضد استعماری تحریم تنباکو حرکتی از مراع بزرگ بود. در برابر مفاسد رضاخان که برای نابودی ارزشهای اسلامی اقدام می‌کند روحانیت بیدار قیام می‌کنند.^(۹)
لیاقت و شایستگی رهبری در نهضت را باید به کسی واگذار کرد که مدافع حقوق مردم و ارزشهای فرهنگی و مذهبی باشد، توده‌ای‌ها و سکولارها که ضد دین و وابسته به کمونیست‌ها و یا امپریالیسم بودند، در واقع یکی از بازوان استعمار محسوب می‌شوند که هیچ پایگاه مردمی ندارند، بلکه برعلیه عقاید مذهبی مردم و برای بدنام کردن روحانیت در گوشه و کنار هرج و مرج ایجاد می‌کردند و هرگز اهداف استقلال طلبانه و دفاع از استقلال نداشتند، همین حزب توده بودند که در روستا و شهرها به غارت اموال و به تعدی به مردم مشغول بودند و وابسته به حزب کمونیست شوروی سابق بودند و مساجد و شهرها را به اصطبل اسبهای خود و سربازخانه تبدیل کرده بودند.^(۱۰) امّا روحانیت شیعه و مراجع عظام تقلید با صداقت در هر فرصتی از استقلال کشور دفاع نموده‌اند، در کنار این قشر عظیم فداکار و مبارز اقشار تحصیلکرده در دانشگاه‌ها نیز با هدایت‌پذیری و الهام از این رهبران مبارزات پی‌گیری داشته و فداکاری نموده‌اند.^(۱۱)
علت اصلی محوریت علماء در رهبری جامعه، سوابق درخشان مبارزاتی آنها و درک و شعور حمایت مردم از آنها و ساختار ایدئولوژی حاکم بر جامعه ایرانی می‌باشد که متاثر از مکتب اهل بیت می باشد که در آن مردم مطیع مراجع تقلید و روحانیت می‌باشند، نقطه پیوند مستحکم بین مردم و روحانیت شیعه ریشه در قدرت مذهبی و ایدولوژیک است که دیگران از آن بی بهره اند.^(۱۲)
در دوره مبارزات قبل از پیروزی انقلاب نیروهای مختلفی در صحنه بودند که ایدئولوژی آنها برای مردم ناشناخته بود. پس از پیروزی انقلاب آنها از مردم جدا شده و هر یک از این گروه‌ها راهی برای خود گرفته یا به مردم پیوستند و یا به کارشکنی پرداخته و برعلیه نظام توطئه چینی کردند، حزب توده و توده‌ای‌ها اغلب قبل از پیروزی انقلاب سرکوب شدند و بقایای آنها نیز به خارج گریختند، بقیه گروه‌ها نیز به دفاع از نظام ادامه راه دادند، اگرچه عده‌ای از آنها نیز به خاطر سلایق خاص منزوی شدند و یا به خارج از کشور رفتند، مهم مردم بودند که در صحنه ماندند و از انقلاب خویش دفاع و از رهبر الهی خویش اطاعت کرده و به استقرار نظام اسلامی و به دفاع از آن پرداختند و در این راه خونهای پاکی را نثار درخت تنومند انقلاب اسلامی نمودند، رهبری این نهضت را روحانیت و مرجعیت شیعه عهده دار بود.

پاورقی:

۱٫ ر.ک: ملک زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران، علمی، چاپ سوم، ۱۳۷۱، ج ۱ و ۲و ۳، ص ۲۳۸ و ۱۹۸ و ۱۹۴ و ۳۵۷٫
۲٫ ر.ک: ترکان، محمد، مدرس در پنج دوره تقنینیه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۷، ص ۶ ـ ۷٫
۳٫ ر.ک: باقی، عبدالعلی، مدرس مجاهدی شکست ناپذیر، قم، انتشارات گواه، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص ۲۰ ـ ۶۸٫
۴٫ مانند پیشه وری و تقی زاده و رهبران کمونیست‌ها در ایران و احزاب دیگری که وابسته به غرب بودند.
۵٫ مدنی، سید جلال الدین، تاریخ سیاسی معاصر، قم، جامعه مدرسین، چاپ سوم، بی‌تا، ص ۱۷۰ ـ ۲۳۵٫
۶٫ روحانی، نهضت امام خمینی، تهران، مرکز اسناد، چاپ اول، ۱۳۷۲، ج ۳، ص ۸۰٫
۷٫ همان، ص ۷۱٫
۸٫ ر.ک: ملک زاده، مهدی، پیشین، علمای نجف و مشروطه.
۹٫ مدنی، پیشین، ج ۲، ص ۱۲٫
۱۰٫ ر.ک: مجاهد، محمد جواد، جنایات کمونیست با وعده و وعید، مشهد، انتشارات سعید، چاپ اول، ۱۳۵۴، ص ۵۰ ـ ۹۲٫
۱۱٫ مدنی، پیشین، ص ۳۲۵ و ۴۴۰٫
۱۲٫ ر.ک: امینی، شهیدان راه فضیلت، تهران، انتشارات روزبه، چاپ اول، بی‌تا، ص ۴۱۱٫