تأثیر پذیری رضاخان در کشف حجاب و اصلاحات از آتاتورک

تأثیر پذیری رضاخان در کشف حجاب و اصلاحات از آتاتورک چگونه بود؟

حجاب به معنی پوشش و پرده و حاجب می باشد و هر پوششی را نمیتوان حجاب دانست، بلکه به پوششی حجاب گفته میشود که به سبب پشت پرده واقع شدن صورت گیرد.^(۱)

مقصود از حجاب در اینجا نوعی پوشش کامل و سراسری است که چادر یا مقنعه و یا چیزی است که بانوان خود را با آن بپوشانند، تا در معرض دیگران نمایان نشوند، مصداق بارز و متبادر عرفی آن چادر می باشد و مقصود از کشف حجاب که در عصر رضاخان صورت گرفت باز داشتن بانوان از این نوع حجاب بود.
بر اساس آیات قرآنی و سنت نبوی و سیره اهلبیت پوشش و حجاب یکی از ضروریات اسلام است.^(۲) رضاخان میرپنج که از قزاق های سپاه ایران در عهد قاجار بود، با زیرکی خاصی که داشت خود را به هرم قدرت نزدیک و با حمایت های دول بیگانه خصوصاً انگلیس خود را به بالاترین مقامات سیاسی در ایران رساند و پله پله تا دستیابی به سلطنت صعود او تخت احمد شاه آخرین پادشاه سلسله قاجار را با دادن شعارهای اصلاحاتی و تظاهر به جمهوریخواهی و رفتارهای عوامفریبانه و حمایت انگلیس تصاحب کرد، رضاخان سوادکوهی قزاق، سردار سپه و وزیر کابینه شد. او با طی این مراحل در ایران دوره ی مستبدانه ی جدیدی را پایه گذاری کرد.^(۳)
او با تظاهر به مذهب و ریاکاری توانست تا حدی حمایت علماء که اهل فرهنگ و ذی نفوذ در اجتماع بودند را، جلب کند.^(۴) انگلیس با به قدرت رساندن چهرههایی ضعیف مثل سید ضیاء و ناامن نمودن اوضاع داخلی که از حضور بیگانگان نیز سرچشمه میگرفت، زمینه را مساعدتر مینمود، تا قدرتگیری رضاخان مقبولیت بیشتر و ضعفها متوجه قاجاریه شود، تا کودتای آرام صورت پذیرد.^(۵)
او پس از سوار شدن بر اریکه قدرت، امیال درونی خویش و خواستههای اربابان، بیگانه خود را با هدایت برخی از درباریان. مثل فروغی اظهار و دشمنیهای خویش را با مظاهر اسلام آشکار و با تبلیغات جنجال برانگیز این خیانتها را به نام اصلاحات مطرح کرده و به طور علنی مخالفت صریح خود را با نمادهای مذهبی و باورهای دینی و هنجارهای عرفی و شرعی آغاز نمود.^(۶) او پس از مسافرت به ترکیه که اولین و آخرین سفر خارجی او در مدت ۲۰ ساله حکومتش بود، این مفاسد را با نام اصلاحات آغاز کرد، مسافرت او به ترکیه نیز با تحریک و ترغیب محمد علی فروغی انجام گرفت، تا رضاخان بیسواد، تحت تأثیر افکار و رفتار آتاتورک قرار گیرد و از نزدیک شیفته ی کارهای او شود آتاتورک همان کسی بود که امپراطوری عظیم اسلامی را با افکار غربگرایانه خویش منقرض و بهترین خدمت را به جهان غرب و اربابان غربی خود انجام داد و نام اسلام را از کشورهای اروپایی برافکند و وحدت و یکپارچگی جهان اسلام را از بین برده و زمینههای حضور مستمر استعمارگران را در کشورهای اسلامی و منطقه را فراهم کرد.
رضاخان پس از دیدار با آتاتورک در مراجعت به ایران چنین اظهار داشت: «… این چادر، چارچوها را چطور میشود از بین برد، دو سال است که این موضوع فکر مرا به خود مشغول داشته… از وقتی که به ترکیه رفتم «زنهای آنجا را دیدم که… حجاب را دور انداخته و دوش بدوش مردها کار میکنند، دیگر از هر چه زن چادری بود بدم آمد…»^(۷)
بنابراین نمیتوان گفت که رضاخان منع حجاب را به تحریک آتاتورک در ایران آغاز کرد. بلکه محرک اصلی رضاخان در مخالفت با اسلام، غربیان بودند که نماینده آنها در دربار شاه محمد علی فروغی بود و او رضاخان را تحریک به مسافرت نمود. رضاخان با تقلید از آتاتورک به انجام این امور با نام اصلاحات دست زد که در حقیقت نمیتوان به آن نام اصلاحات نهاد. بلکه او با این عملکرد و با اجرای چنین قوانینی در پی رسیدن به اهداف قلدرمآبانه خود و راضی کردن اربابان خویش بود که میخواستند، ایران بعنوان مستعمره مشترک آنها باشد و یکی شیلات شمال را در اختیار داشته باشد و دیگری نفت جنوب را و معادن و آثار باستانی را به یغما ببرد و همزمان فرهنگ اسلامی را به تحلیل برده و از ریشه برکنند و ایران را همانند کشور ترکیه یکی از مستعمرات پایدار خود نمایند، او با ایجاد ارتش نوپا^(۸) و جدید و اجرای طرح سراسری خط آهن از غرب تا جنوب و اصلاحات ارضی و متحدالشکل نمودن روحانیت که هر یک از اینها را به عنوان اصلاحات یاد میکرد، به دنبال هدف خاصی بود که استقلال کشور را به طور کامل محو بنماید و اساس دین را از ریشه بر کند. چون اصلیترین مانع را روحانیت میدانست که به نوعی میخواست آنها را قلع و قمع نماید.^(۹)

پاورقی:

۱٫ مطهری، مرتضی، مسئله حجاب، تهران، صدرا، چاپ مکرر، ۱۳۶۸، ص ۷۷٫
۲٫ نور:۲۷ تا ۳۱، ۵۹ تا ۶۱٫
۳٫ خزعل و پادشاهی رضاخان، سرپرسی لورین وزیرمختار انگلیس، خاطرات سیاسی، تهران، فلسفه، چاپ اول، ۱۳۶۳، ص ۱۲۴٫ و مدنی، سید جلال الدین، تاریخ سیاسی معاصر، قم، جامعه مدرسین، چاپ سوم، بیتا، ص ۲۳۰ ـ ۱۷۰ و ۲۳۹٫
۴٫ مکی، حسین، تاریخ بیست ساله ایران، تهران، انتشارات علمی، چاپ اول، ۱۳۷۴، جمعه ۱، ص ۲۶۸ و ۴۳۳٫
۵٫ مدنی، پیشین، ص ۲۳۸ و خاتمی، محمد، رضاخان در مطبوعات دیروز، تهران، مدبر، چاپ اول، ۱۳۷۷، ص ۲۲، ۱۹٫
۶٫ مدنی، پیشین، ص ۲۴۳٫
۷٫ بشارتی، علی محمد، از انقلاب مشروطه تا کودتای رضاخان، تهران، سوره مهر، چاپ اول، ۱۳۸۱، ج ۲، ص ۱۷۶٫
۸٫ استفان کرونین، ارتش و حکومت پهلوی، ترجمه علی بابائی، تهران، انتشارات خجسته، چاپ اول، ۱۳۷۷، ص ۳۷ و ۶۵، ۲۰۱ و رازی، عبدالله، تاریخ ایران، تهران، اقبال، ۱۳۱۷، ص ۹۰۲، ۷۹۹٫
۹٫ مدنی، پیشین، ص ۲۴۹٫