مهم ترین اقدامات آقامحمدخان

مهم ترین اقدامات آقامحمدخان پس از تأسیس سلسله قاجاریه چه بوده است؟

۱٫ نتیجه لشکرکشی ها و زد و خوردهای آقا محمدخان در مدّت ۱۶ سال آن بود که بیشتر حکام سرکش و مدعیان سلطنت را در نقاطی که دست جانشینان کریم خان بدانجا نرسیده بود، مغلوب و نابود ساخت و بر اثر همین فتوحات نیرو مند شد و متصرفاتی نظیر متصرفات خان زند فراهم آورد، تا اینکه در نتیجه کشمکش بین خاندان قاجار و زندیّه خاندان قاجار رو به قوّت نهاد و زندیه منقرض گشت

در این زمان بود که آقا محمدخان در تهران بر تخت سلطنت نشست و جز شاهرخ شاه افشار و فرزندش مدعی دیگری در مقابل نداشت و به همین جهت مهمترین اقدام او پس از نشستن بر تخت بر انداختن کامل خاندان افشار بود.(۱)
۲٫ انتخاب تهران به عنوان پایتخت از ابتکارات او بود این شهر بواسطه دارا بودن چشمه ها و فزونی قنات و باغات و استعداد کشاورزی یکی از بزرگترین و بهترین شهرهای ایران گردید، این شهراز نظر سوق الجیشی به استرآباد و مازندران محل زندگی ایل قاجار نزدیک بود و از آنجایی که مردم شیراز علاقمند به خاندان زند بودند و نسبت به قاجارها کینه داشتند، آقامحمدخان با توجه نمودن به تهران به اصفهان و شیراز بی توجهی کرد، به گونه ای که صفحات جنوب به طور کلی، رونق خود را از دست داد و اکثر آن نواحی خالی از سکنه شد.(۲)
۳٫ آقا محمدخان در سال ۱۲۰۱ جعفر خان زند که اصفهان را تصرف کرده بود، بیرون راند و برادر ناتنی اش جعفرقلی خان را به حکومت اصفهان منصوب کرد و در سال ۱۲۰۴ با لشکرکشی به جنوب لطفعلی خان زند را مجبور به فرار به شیراز کرد او به تثبیت قدرت خود در آذربایجان پرداخت و در سال ۱۲۰۵ ق به شیراز لشکرکشی و شیراز تسلیم آقا محمدخان شد. او دوباره عازم جنوب نشد و کرمان را محاصره کرد، با سقوط کرمان تعداد زیادی از سکنه آن را قتل عام کرد، او با کنار زدن رقبای خود و تثبیت قدرتش در نواحی وسیعتری از ایران به جز خراسان، در صدد بر آمد که وضعیت گرجستان نسبت به ایران را به حال اوّلیه بازگرداند.(۳)
۴٫ او به گرجستان لشکر کشی و آنجا را به تصرف خود در آورد و در سال ۱۲۱۰ ق : ۱۷۹۵ م شهر ایروان و شوش را تسخیر کرد و با شکست دادن هراکلیوس اهالی شهر تفلیس را قتل عام کرد. آقا محمدخان در سال ۱۲۱۱ ق در دشت مغان تاجگذاری و به طور رسمی به پادشاهی ایران رسید و سلسله ی قاجاریه را بنیان نهاد.(۴)
۵٫ اقدام بعدی وی این بود که خراسان را ـ به طور اسمی بوسیله شاهرخ نوه کور نادر اداره می شد تحت نظارت مجدد حکومت ایران در آورد و نیز از هجوم ازبکها که رهبر آنان ـ جانی بیگ ـ حاکم بخارا بود جلوگیری و شهر را بدون جنگ به تصرف در آورد، مأمورانی جهت درخواست آزادی اسرای ایرانی که به اسارت گروه های مهاجم در آمده بودند به سوی جانی بیگ فرستاد و مأمورانی برای پیشنهاد همکاری و جهت فتح بخارا، به سوی زمانشاه حاکم کابل اعزام کرد، آقا محمدخان برنامه های خراسان را رها، و به تهران بازگشت.(۵)
در سال ۱۲۱۱ هجری جنرال گودوویچ روسی با لشکری هشت هزار نفری از کو ه های قفقاز عبور و وارد گرجستان شد و از سمت سواحل بحر خزر جنرال زوب اوف با لشکر سی و پنج هزار نفری شهر دربند، باکو و طالش را تسخیر کردند. در نتیجه ایالات شمالی رود ارس به تصرف قشون روس در آمد جنرال زوب اوف در صحرای مغان اردو زد و یک دسته قشون به بندر لنکران فرستاد، آقا محمدخان با شنیدن این خبر نیروی نظامی خود را در خراسان جمع آوری و به دفع روسها حرکت کرد وی با عبور از رودخانه ارس، قلعه شوشی را تصرف کرد. ولی چند روز بعد در ذی الحجه ۱۲۱۱ ق دو تن از غلامانش که بواسطه جرمی جزئی به مرگ محکوم شده بودند او را در سن ۶۳ سالگی به قتل رسانده و شبانه فرار کردند.(۶)
در نتیجه اقدامات آقا محمدخان جهت تثبیت قدرت خود، عبارتند از: برانداختن خاندان افشار، انتخاب تهران به عنوان پایتخت و تضعیف شیراز و اصفهان، تصرف گرجستان و شکست دادن هراکلیوس و دفع روسها و تصرف قلعه شوش.

 


پاورقی:

۱٫ شمیم، علی اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، انتشارات سوره، چاپ پنجم، ۱۳۷۴، ص ۴۶٫
۲٫ وکیلی، ابوالفضل، لطفعلیخان و آقا محمدخان قاجار، تهران، انتشارات سینا، بی چا، ۱۳۴۸، ص ۱۴۷٫
۳٫ لمبتون، آک. س، ایران عصر قاجار، ترجمه سیمین نصیحی، تهران، انتشارات جاودان خرد، چاپ اول، ۱۳۷۵، ص ۳۲ و ۳۳٫
۴٫ ماکام، کلمنت، تاریخ ایران در دوره قاجار، ترجمه میرزا رحیم فرزانه، تهران، نشر فرهنگ ایران، بی چا، ۱۳۶۴، ص ۲۸ و ۲۹٫
۵٫ لمبتون، آک.س، ایران عصر قاجار، ترجمه سیمین فصیحی، تهران، انتشارات جاویدان خرد، چاپ اول، ۱۳۷۵، ص ۳۳٫
۶٫ ماکام، کلمنت، تاریخ ایران در دوره قاجار، ترجمه میرزا رحیم فرزانه، تهران، نشر فرهنگ ایران، بی چا، ۱۳۶۴، ص ۳۰٫

http://www.vatanfa.com/?s=مهم-ترین-اقدامات-آقامحمدخان