جلولا امروزه در کجا واقع است؟ جنگ جلولا را توضیح دهید؟
- 5,823 بازدید
- 30 آوریل 2012
- ایران باستان
جلولا امروزه در کجا واقع است؟ جنگ جلولا را توضیح دهید؟
پاسخ:
موقعیت جلولاء: جلولاء، شهر قدیم ایرانی و در سرزمین عراق کنونی،(۱) نزدیک خانقین کنار مرز ایران و عراق واقع است.(۲) این شهر در مسیر راه عراق به خراسان بوده است(۳) و به یک فاصله چهل و پنج کیلومتری از خانقین قرار داشته است(۴) و نیز نام نهری است که بر کناره آن چند روستا از روستاهای بغداد واقع شده است.(۵)
امروزه ظاهراً به نام سردار معروف مسلمان «سعد بن ابی وَ قّاص» سعدیه خوانده می شود.(۶)
جنگ جلولاء:این جنگ در سال شانزدهم هجری در عهد عمر بن خطّاب میان سپاه ایران و مسلمانان به وقوع پیوست. پس از فتح مدائن به دست سپاه اسلام به فرماندهی سعد بن ابی وقاص و فرار یزدگرد، پادشاه ایرانیان به شهر حلوان (در نزدیکی سرپل ذهاب فعلی)، به سعد خبر رسید که یزدگرد در حلوان سپاهی فراهم آورده و در صدد حمله به مسلمانان است. از این رو سپاهی از سوی سعد بن ابی وقاص به فرماندهی، هاشم بن عتبه بن ابی وقاص روانه آنجا شد. ایرانیان پس از فرار از مداین به جلولاء رفتند و آنجا را محل مناسبی برای پیکار با مسلمانان تشخیص دادند و خندق بزرگی برای جلوگیری از پیشروی سپاه اسلام حفر کردند و با هم قسم یاد کردند که فرار نکنند. در نتیجه نبرد سختی در جلولاء بین سپاه مسلمانان و ایرانیان روی داد که هرگز مسلمانان نظیر آن را ندیده بودند.(۷)
حجر بن عدّی کندی، در این جنگ فرماندهی جناح چپ سپاه اسلام را بر عهده داشت.(۸) سردار لشکر ایرانیان فردی به نام مهران از اهالی ری بود.
سرانجام مسلمانان پس از نبردی سخت به لطف الهی ایرانیان را شکست دادند و تنها گروه اندکی از آنان باقی ماندند. کشتگان، پهنه نبرد را بر آنها بستند و در خندقی که خود حفر کرده بودند غرق شدند و از این رو جنگ را «جلولاء» به معنی «پوشاننده» خواندند، چون که همه ـ پهنه پیکار به وسیله کشته شدگان پوشانده شده بود.(۹)
چون گزارش این شکست به یزدگرد رسید، از حلوان به سوی ری رفت. شایان ذکر است که در این جنگ غنایم زیادی به دست سپاه مسلمانان افتاد. هاشم ابن عتبه غنایم را جمع کرد و به نزد سعد بن ابی وقاص فرستاد.
سلمان بن ربیعه آنها را تقسیم کرد و به هر سواره ای نه هزار دینار یا درهم و نه چهار پا یا دام رسید و خمس آنرا به نزد عمر بن خطاب فرستادند. پس از فتح جلولا سپاه اسلام به سوی خانقین حرکت کرد.(۱۰)
با بررسی متون موجود در این زمینه به این نتیجه می رسیم که به رغم تجهیزات بسیار سپاه ایرانیان در جنگ جلولا این لطف الهی و شجاعت و تدبیر وصف ناپذیر مسلمانان صدر اسلام بود که به مدد آنان آمد و آنها بر لشکر ساسانیان غلبه کردند.
پاورقی:
۱٫ دایره المعارف فارسی، ج۱، ص ۷۴۵٫
۲٫ یارشاطر، احسان، تاریخ ایران، از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیر کبیر، ۱۳۷۲، صص ۸-۵۹۷
۳٫ دایره المعارف فارسی، ج۱، ص ۷۴۵ و ابوالفداء، تقویم البلدان، ترجمه عبدالمحمد آیتی، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۴۲، صص ۳۴۹ ـ ۳۴۸ و لغت نامه دهخدا، ج۵، ص ۶۸۸۱٫
۴٫ دایره المعارف فارسی، ج۱، ص ۷۴۵٫
۵٫ ابوالفدا، تقویم البلدان، صص ۳۴۹ ـ ۳۴۸٫
۶٫ دایره المعارف فارسی، ج۱، ص ۷۴۵٫
۷٫ بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، نشر نقره. ۱۳۶۷، ص ۳۷۷ و محمد بن علی بن اعثم کوفی، الفتوح، ترجمه محمد بن احمد مستوفی هروی، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۷۲، ص ۱۵۲، و عزالدین علی ابن اثیر، تاریخ کامل، ترجمه سید محمد حسین روحانی، تهران: اساطیر، ۱۳۷۴، ج۴، صص ۱۴۳۹ ـ ۱۴۳۷ و طبری، محمد بن جریر، تاریخ الرسل و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر، ص ۱۸۲۸، و پیرنیا، حسن، تاریخ ایران از آغاز تا انقراض ساسانیان، تهران: انتشارات کتابخانه خیام، ۱۳۷۵، صص ۲۳۶ ـ ۲۳۵ و جعفریان، رسول، تاریخ خلفا، قم، دلیل، ۱۳۷۹، صص۱۲۰-۱۱۹٫
۸٫ ابن اعثم، ترجمه الفتوح، ص ۱۵۲ و جعفریان، رسول، تاریخ خلفا، صص ۱۲۰-۱۱۹٫
۹٫ ابن اثیر، تاریخ کامل، صص ۱۴۳۹ ـ ۱۴۳۸٫
۱۰٫ طبری، محمد بن جریر، ترجمه تاریخ الرسل و الملوک، ج۵، ص ۱۸۲۸، و ابن اثیر، ترجمه تاریخ کامل، ج۴، صص ۱۴۳۹ ـ ۱۴۳۸، و ابن اعثم، ترجمه الفتوح، ص ۱۵۲٫
درود بر شهدای ایرانی درجلولا که با خون خود غیرت ایرانی را به اعراب وحشی نشان دادند