گسترش خواهى ایالات متحده امریکا. دومین مأموریت میلسپو
- 1,104 بازدید
- 2 آوریل 2012
- ایران در زمان جنگ جهانی دوم
گسترشخواهى ایالات متحده امریکا. دومین مأموریت میلسپو
امریکائیان هنگام جنگ جهانى دوم موقعیت خود را بگونه چشمگیرى در ایران استوار کردند. بهویژه فعالیت آنها، در زمان نخستوزیرى قوام از ۹ اوت ۱۹۴۲ تا ۱۳ فوریه ۱۹۴۳ افزایش یافت. در ۸ آوریل ۱۹۴۳ پیمان بازرگانى ایران و امریکا که به وسیله قوام تنظیم شده بود امضاء گردید. طبق این پیمان نسبت به ورود کالاهاى امریکائى به ایران تسهیلات فراوانى منظور شد. در آن هنگام روزنامههاى ایران یادآورى کردند که این پیمان بازرگانى با امریکا از نظر اهمیت جاى پیمان بازرگانى خارجى ایران با آلمان را پیش از جنگ جهانى دوم، گرفته است. پس از سالهاى جنگ حجم بازرگانى خارجى ایران با امریکا به دو برابر افزایش یافت، و در سالهاى ۱۹۴۴/ ۴۵ امریکا از نظر حجم مبادله بازرگانى با ایران جاى دوم (۲۳%) را پس از هندوستان (۳۰%) اشغال کرد.
دولت ایالات متحده امریکا بدون هیچگونه قراردادى رسمى به سال ۱۹۴۲ فقط با موافقت قوام، ارتش خود را به بهانه رساندن محمولات جنگى به شوروى، به خاک ایران فرستاد. امریکائىها نظارت خود را در خط آهن سرتاسرى جنوب و بندرهاى خرمشهر و شاپور در خلیج فارس برقرار کردند.
در ماه مارس ۱۹۴۳ یک هیئت نظامى امریکائى از سوى وزارت جنگ امریکا به ایران گسیل شد. این کار هم با موافقت دولت قوام انجام گرفت. باز هم بنا به دعوت قوام یک سرهنگ امریکائى به نام «شوارتسکف» (بعدها سرتیپ شد) براى اداره امور ژاندارمرى وارد ایران گردید. مستشاران امریکائى، در پلیس، وزارت بهدارى، اداره خواربار و
ادارات دولتى دیگر ایران سرگرم کار شدند.
ا. میلسپو براى دومینبار در ژانویه ۱۹۴۳ با سمت مدیریت کل دارائى وارد ایران شد. به پیشنهاد قوام در ۱۲ دسامبر مجلس ایران قانون واگذارى اختیارات تام و گستردهاى را به میلسپو تصویب کرد، قسمتى از این اختیارات حق تنظیم بودجه کشور و نظارت بر اجراى دخلوخرج و تعهدات مالى دولت ایران بود؛ او حق انتصاب و انفصال، ترفیع و تنزیل رتبه کلیه کارمندان و مستخدمان ادارات دارائى و بودجه کشور را داشت، ضمنا حق تهیه طرحهائى مبنى بر تغییر قوانین مالى و امور اقتصادى و غیره هم به او واگذار گردید.
بنا به تقاضاى میلسپو در ۴ ماه مه ۱۹۴۳ مجلس ایران قانونى را گذراند که به موجب آن اختیارات فوقالعاده مالى و اقتصادى کشور به میلسپو واگذار گردید. این اختیارات تام حتى شامل بازرگانى داخلى و خارجى هم مىشد که بر طبق آنها موضوع تهیه، نگاهدارى و توزیع کالاهاى صنعتى و خواربار، امور حملونقل، کارخانهها و کارگاههاى دولتى، تعیین کارمزد، نظارت بهاى کالاها به عهده این مستشار گذاشته شد، اینگونه زندگى اقتصادى کشور دربست زیر نظارت میلسپو قرار گرفت.
میلسپو ادارات و تأسیسات تازهاى را پدید آورد: اداره خواربار، پخش کالا، تثبیت قیمتها، حمل و نقل، بهرهبردارى از تأسیسات صنعتى، اداره نظارت بازرگانى خارجى و غیره. از آن جمله بودند. همه این ادارات زیر اداره خود او و رهبرى امریکائیها بودند.
در آوریل ۱۹۴۴ شماره امریکائیان هیئت میلسپو به ۵۲ تن رسیدند. میلسپو و رجال دولتى امریکا درباره گسترش اختیارات میسیون امریکائى و ادامه فعالیت آنها به مدت ۲۰ سال با دولت ایران وارد مذاکره شدند. عملا امریکائیها کوشش داشتند میلسپو کلیه اختیارات اجرائى دولت ایران را در زمینه مالى به دست آورد.
فعالیتهاى هیئت میلسپو و روشهاى مدیریت آن زیانهاى بزرگى را به ایران وارد آوردند. براى نگاهدارى کادر ادارى این هیئت مبالغ هنگفتى خرج شد. مستشاران امریکائى حقوقى ۶ الى ۷ برابر حقوق مستخدمان ایرانى همپایهشان دریافت مىکردند.
فعالیتهاى میلسپو باعث درهمریختگى اوضاع مالى و اقتصادى کشور ایران گردید.
میزان درآمد دولت کاهش یافت. کسرى بودجه دولت به سال ۱۹۴۳- ۸ میلیون دلار و به سال ۱۹۴۴- ۷ میلیون دلار بود. بازده کارگاهها و کارخانههاى دولتى زیر نظر میلسپو پس از یک سال (از ۲۱ مارس ۱۹۴۴ تا ۲۱ مارس ۱۹۴۵) مبلغ ۶۵۰ میلیون ریال زیان داد، این زیان در اثر عدم مسئولیت و ضعف مدیریت پدید آمد. در مدت اقامت میلسپو در ایران (از پایان ۱۹۴۲ تا ژانویه ۱۹۴۵) مقدار پول در گردش به دو برابر
افزایش یافت (از ۵/ ۳ میلیارد ریال به ۶/ ۷ میلیارد ریال). در ظرف دو سال ریاست میلسپو در ایران (۱۹۴۳- ۱۹۴۴) شاخص بهاى کالاهاى مصرفى از ۳۳۹ به ۱۱۰۸ رسید (با مقایسه با شاخص بهاى ۱۹۳۶/ ۳۷ که ۱۰۰ بود). تدارک خواربار و کالاهاى صنعتى مصرفى ایران که امریکائیان به دست گرفتند، بسیار بد و ناهنجار بود. ساکنان بیشتر مناطق و استانها حتى پس از یکسال دسترسى به پارچه، قند و کالاهاى مورد ضرورت اولیه را نداشتند. در سرتاسر کشور احتکار رواج یافت و روشهاى اداره میلسپو باعث افزایش آن گردید. او به هواخواهان خودش که از میان مرتجعان ایرانى برگزیده شده بودند، مقدار زیادى کالاهاى کمیاب را واگذار مىکرد و اینان کالاهاى نامبرده در بازار سیاه به قیمتهاى گزاف مىفروختند. کارمندان امریکائىایکه جزو سازمان میلسپو بودند به عناوین گوناگون از مراجعان، حق و حساب و رشوه مىگرفتند.
به منظور آماده کردن زمینه اسارت اقتصادى ایران به دست امریکائیان، میلسپو عملا اقتصاد ایران را به ویرانى کشاند. او کوشید وامى را به مبلغ ۴۰ میلیون دلار از سوى امریکا به ایران تحمیل کند. میلسپو به سال ۱۹۴۴ مانند ۲۰ سال پیش کوشید امتیازهائى نفتى براى امریکائیان، از ایران بگیرد او در کارهاى سیاسى ایران مداخله و از مرتجعان ایرانى پشتیبانى مىکرد، کوشش داشت که سیاست خارجى ایران را در جهت ضد شوروى توجیه کند.
فعالیتهاى میلسپو باعث خشم و اعتراض تودههاى گسترده ایران شد. مجلس ایران زیر فشار افکار عمومى در ۸ ژانویه ۱۹۴۵ قانونى مبنى بر سلب اختیارات فوقالعاده میلسپو گذراند و سپس دولت ایران تصمیم گرفت میلسپو را از کار برکنار کند، نامبرده در ۲۸ فوریه ناچار شد از ایران بیرون رود.
در پى ازهمپاشیدن هیئت میلسپو، امپریالیستهاى امریکائى با شکلهاى دیگر به نفوذ در ایران ادامه دادند. اینان ضمن فعالیتهاى پیگیرانهشان، از نیروهاى ارتجاعى ایران پشتیبانى مىکردند، به استوارى مواضعشان مىکوشیدند و آنها را به پیکار جدى علیه جنبشهاى دموکراتیک برمىانگیختند.
=================
نام کتاب: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز
نویسنده: ا. آ. گرانتوسکى و دیگران / ترجمه: کیخسرو کشاورزى
تاریخ وفات مؤلف: قرن ۲۰ م
موضوع: تاریخ عمومى
زبان: فارسى
تعداد جلد: ۱
ناشر: انتشارات پویش