وضع اقتصادى ایران در پایان جنگ‏ جهانی اول

وضع اقتصادى ایران در پایان جنگ‏

اشغال ایران به وسیله ارتش‏هاى دولت‏هاى متخاصم، انجام عملیات جنگى در خاک‏

این کشور و اقدامات سرکوب‏گرانه نیروهاى خارجى سخت وضع اقتصادى کشور را به نابسامانى کشاند.

جنگ، ارتباط اقتصادى داخلى استانها را فلج کرد و زیان فراوانى به بازرگانى خارجى ایران وارد آورد. از سالهاى ۱۹۱۳- ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۷- ۱۹۱۸ صدور پنبه ایران از ۸۳ میلیون قران به ۲۵ میلیون قران کاهش یافت

؛ برنج از ۴۱ میلیون قران به ۲۰ میلیون قران رسید؛ خشکبار از ۷۰ میلیون به ۴۸ میلیون قران؛ و غیره. کاهش میزان بازرگانى با روسیه، به‏ویژه سقوط فاحش صادرات به این کشور در سالهاى ۱۹۱۶- ۱۹۱۷ یکى از انگیزه‏هاى مهم کاهش کشت پنبه، برنج و فرآورده‏هاى دیگر گردید و اینگونه بورژوازى بازرگان را در رابطه با فروش مواد خام به روسیه، به ورشکستگى کشاند. درآمد گمرک به شدت کاهش یافت بگونه‏ایکه دولت از پرداخت اقساط وامهاى انگلیس و روس عاجز ماند، در ماه مارس ۱۹۱۵ مجلس سوم اعلام داشت که کمیسیون مالى باید از ایرانیان تشکیل شود و قانون فراخوانى بیگانگان براى اداره امور مالى کشور لغو گردد. اما در نیمه سال ۱۹۱۶ مشاوران انگلیسى و روسى در وزارت دارائى ایران حضور داشتند. کمیسیون مالى ایران تبدیل به آمیخته‏اى از مشاوران مالى انگلیسى- روسى- بلژیکى- ایرانى گردید.

در شرایط جنگ، نمایندگان بورژوازى ملى از سرمایه‏گذارى براى تولیدات صنعتى خوددارى کردند، برتر شمردند سرمایه‏هایشان را نگاهدارند، یا براى تولید کالاهاى کوچک، سوداگرى، معاملات زمین‏هاى کشاورزى و رباخوارى به کار برند. فراوانى امتیازهاى خارجى، مانند سابق ایرانیان را از امکان بهره‏برى از ثروتهاى طبیعى‏شان بازمى‏داشت.

درعین‏حال جنگ جهانى اول باعث ایجاد چند خط آهن در برخى از شهرهاى مرزى ایران گردید. نخستین راه‏آهن باریک از جلفا به تبریز و یک شاخه آن به کناره دریاچه ارومیه (صوفیان- شرفخانه) ساخته شد. پس از ساختمان راه‏آهن روسى در ماه مه ۱۹۱۶ انگلستان هم یک رشته خط آهن از شمال باخترى هندوستان، از نیشکى به میرجاوه و زاهدان کشید.

از این خط پس از جنگ به عنوان یک شاهرگ تجارتى بهره‏بردارى شد. بنا به ملاحظات استراتژى جنگى، ارتش روس و انگلیس قسمتى از راههاى خاکى و گذرگاههاى ایران را تعمیر کردند. شماره کارگران صنعت نفت در منطقه شرکت نفت ایران و انگلیس افزایش یافته و تا اندازه‏اى تولید کالاهاى کم‏اهمیت محلى بیشتر از سابق شد.

ارتش‏هاى انگلیس، روس و ترک در منطقه زیر اشغالشان هر کارى مى‏خواستند خودسرانه انجام مى‏دادند، خواربار، دامها، حیوانات بارى و محصولات را مصادره مى‏کردند. دهقانان از بیدادگرى و خودسرى فئودالهاى محلى و خانهاى عشایر کوچ‏نشین بیش از پیش رنج مى‏کشیدند. دولت مرکزى از وصول مالیات استانها عاجز بود. در کشور

به سختى کاهش خواربار احساس مى‏شد، و از سال ۱۹۱۷ به بعد تقریبا در تمام نقاط ایران، قحطى و بیماریهاى واگیردار، درگرفت. ساکنان از محل‏هاى ویران شده‏شان پراکنده شدند. در آغاز سال ۱۹۱۷ وضع اقتصادى و مالى کشور به شدت بحرانى بود.

 ===============

نام کتاب: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز

نویسنده: ا. آ. گرانتوسکى و دیگران / ترجمه: کیخسرو کشاورزى‏

تاریخ وفات مؤلف: قرن ۲۰ م‏

موضوع: تاریخ عمومى‏

زبان: فارسى‏

تعداد جلد: ۱

ناشر: انتشارات پویش‏

http://www.vatanfa.com/?s=وضع-اقتصادى-ایران-در-پایان-جنگ‏-جهانی-اول