وضع اقتصادى ایران در پایان جنگ جهانی اول
- 1,281 بازدید
- 31 مارس 2012
- ایران در زمان جنگ جهانی اول
وضع اقتصادى ایران در پایان جنگ
اشغال ایران به وسیله ارتشهاى دولتهاى متخاصم، انجام عملیات جنگى در خاک
این کشور و اقدامات سرکوبگرانه نیروهاى خارجى سخت وضع اقتصادى کشور را به نابسامانى کشاند.
جنگ، ارتباط اقتصادى داخلى استانها را فلج کرد و زیان فراوانى به بازرگانى خارجى ایران وارد آورد. از سالهاى ۱۹۱۳- ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۷- ۱۹۱۸ صدور پنبه ایران از ۸۳ میلیون قران به ۲۵ میلیون قران کاهش یافت
؛ برنج از ۴۱ میلیون قران به ۲۰ میلیون قران رسید؛ خشکبار از ۷۰ میلیون به ۴۸ میلیون قران؛ و غیره. کاهش میزان بازرگانى با روسیه، بهویژه سقوط فاحش صادرات به این کشور در سالهاى ۱۹۱۶- ۱۹۱۷ یکى از انگیزههاى مهم کاهش کشت پنبه، برنج و فرآوردههاى دیگر گردید و اینگونه بورژوازى بازرگان را در رابطه با فروش مواد خام به روسیه، به ورشکستگى کشاند. درآمد گمرک به شدت کاهش یافت بگونهایکه دولت از پرداخت اقساط وامهاى انگلیس و روس عاجز ماند، در ماه مارس ۱۹۱۵ مجلس سوم اعلام داشت که کمیسیون مالى باید از ایرانیان تشکیل شود و قانون فراخوانى بیگانگان براى اداره امور مالى کشور لغو گردد. اما در نیمه سال ۱۹۱۶ مشاوران انگلیسى و روسى در وزارت دارائى ایران حضور داشتند. کمیسیون مالى ایران تبدیل به آمیختهاى از مشاوران مالى انگلیسى- روسى- بلژیکى- ایرانى گردید.
در شرایط جنگ، نمایندگان بورژوازى ملى از سرمایهگذارى براى تولیدات صنعتى خوددارى کردند، برتر شمردند سرمایههایشان را نگاهدارند، یا براى تولید کالاهاى کوچک، سوداگرى، معاملات زمینهاى کشاورزى و رباخوارى به کار برند. فراوانى امتیازهاى خارجى، مانند سابق ایرانیان را از امکان بهرهبرى از ثروتهاى طبیعىشان بازمىداشت.
درعینحال جنگ جهانى اول باعث ایجاد چند خط آهن در برخى از شهرهاى مرزى ایران گردید. نخستین راهآهن باریک از جلفا به تبریز و یک شاخه آن به کناره دریاچه ارومیه (صوفیان- شرفخانه) ساخته شد. پس از ساختمان راهآهن روسى در ماه مه ۱۹۱۶ انگلستان هم یک رشته خط آهن از شمال باخترى هندوستان، از نیشکى به میرجاوه و زاهدان کشید.
از این خط پس از جنگ به عنوان یک شاهرگ تجارتى بهرهبردارى شد. بنا به ملاحظات استراتژى جنگى، ارتش روس و انگلیس قسمتى از راههاى خاکى و گذرگاههاى ایران را تعمیر کردند. شماره کارگران صنعت نفت در منطقه شرکت نفت ایران و انگلیس افزایش یافته و تا اندازهاى تولید کالاهاى کماهمیت محلى بیشتر از سابق شد.
ارتشهاى انگلیس، روس و ترک در منطقه زیر اشغالشان هر کارى مىخواستند خودسرانه انجام مىدادند، خواربار، دامها، حیوانات بارى و محصولات را مصادره مىکردند. دهقانان از بیدادگرى و خودسرى فئودالهاى محلى و خانهاى عشایر کوچنشین بیش از پیش رنج مىکشیدند. دولت مرکزى از وصول مالیات استانها عاجز بود. در کشور
به سختى کاهش خواربار احساس مىشد، و از سال ۱۹۱۷ به بعد تقریبا در تمام نقاط ایران، قحطى و بیماریهاى واگیردار، درگرفت. ساکنان از محلهاى ویران شدهشان پراکنده شدند. در آغاز سال ۱۹۱۷ وضع اقتصادى و مالى کشور به شدت بحرانى بود.
===============
نام کتاب: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز
نویسنده: ا. آ. گرانتوسکى و دیگران / ترجمه: کیخسرو کشاورزى
تاریخ وفات مؤلف: قرن ۲۰ م
موضوع: تاریخ عمومى
زبان: فارسى
تعداد جلد: ۱
ناشر: انتشارات پویش