قیام در شیراز

قیام در شیراز

اوضاعى که به سال ۱۹۱۵ در شهرهاى مهمى چون شیراز، کرمان و اصفهان پیش آمد، دلیل بر آن بود که این نقاط نه‏تنها مراکز فعالیت شبکه جاسوسى آلمان، بلکه کانون- هاى جنبش آزادى ملى که سخت با انگلیسها دشمنى مى‏ورزیدند، بودند. یکانهاى ژاندارم یگانه نیروهاى مسلح محلى در این شهرها بودند که زیر نفوذ سازمانهاى محلى حزب دموکرات و جاسوسان آلمانى قرار داشتند، ژاندارم‏ها در رابطه با حقوق ناچیزى که دولت به آنها مى‏پرداخت بسیار آشفته بودند. به سال ۱۹۱۵ در شیراز «کمیته دفاع از استقلال ملى» تشکیل شد، این کمیته اعلام داشت باید براى حفظ استقلال کشور به نبرد مسلحانه دست زد و از پندار آلماندوستى پشتیبانى کرد. کمیته نامبرده روزنامه‏اى هم منتشر کرد. علاوه بر این کمیته «اتحاد اسلام» هم با شعار جهاد و تبلیغات پان اسلامیسم به فعالیت پرداخت.

ضمن این پیکارها تاکتیک ترور انفرادى هم به کار برده مى‏شد. در اکتبر ۱۹۱۵ سوء قصد-

هائى به جان مأموران انگلیسى انجام گرفت. شبکه جاسوسى آلمانها (بنا به گفته ژنرال انگلیسى پ. سایکس شماره آنها در ایران ۳۰۰ تن بود) تا آنجا که مى‏توانست کوشش داشت ناسیونالیست‏ها را به قیام وادارد. در دهم نوامبر ۱۹۱۵ قیامى زیر رهبرى کمیته قیام و شبکه جاسوسى آلمان به ریاست واسموس که خود را «ژنرال کنسول آلمان در جنوب ایران» مى‏شناساند، آغاز گردید. بنا به دستور او کنسول آلمان به نام واسترو به کمک ناسیونالیست‏هاى ایرانى، کنسول انگلیس و بیشتر انگلیسها را بازداشت کرد.

در این قیام یکانهاى ژاندارم شرکت داشتند (یکانهاى ژاندارم، نیروهاى نظامى‏اى بودند که زیر فرماندهى افسران سوئدى و ایرانى قرار داشتند، این سازمان به سال ۱۹۱۱ در ایران تشکیل شد) که در میان آنها بسیارى هواخواه حزب دموکرات بودند. شعبه بانک شاهنشاهى شیراز به تصرف قیام‏کنندگان درآمد. عشایر کوچ‏نشین پیرامون فارس هم علیه انگلیسها قیام کردند و قسمتى از اینها تنگستانى‏ها بودند. در حدود ۵ ماه شیراز و مناطق مجاور آن، خودمختارانه به وسیله کمیته دموکرات‏ها اداره مى‏شد.

دولت ایران زیر فشار امپریالیست‏هاى روس و انگلیس در تهران ناچار شد یکى از فئودالهاى بزرگ فارس به نام قوام الملک را به والى‏گرى فارس بگمارد، او مأموریت داشت که شورش فارس را فرونشاند. اما در دسامبر ۱۹۱۵ از قیام‏کنندگان شکست خورد. فقط هنگامیکه مقدارى اسلحه و توپ با توپچى‏هاى «سپاهى هندى»، در بندر عباس از انگلیسها دریافت کرد و توانست چند تن خان را با خود همدست کند، و به وسیله آنها دسته‏هاى چریکى‏اى براى نبرد آماده کند، دوباره حرکت به سوى شیراز را آغاز کرد. او موفق شد اهل خمسه را با خود همدست کند و یکانهاى ژاندارم لار را که از آلمانها و ترکها پشتیبانى مى‏کردند شکست دهد، و سرانجام به سوى شیراز حرکت کرد. اما پیش از آنکه وارد شهر شود کشته شد، ولى پسر کوچکش یعنى قوام الملک کوچک قدرت را به دست گرفت و در آوریل ۱۹۱۶ قیام شیراز را سرکوب کرد.

 ================

نام کتاب: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز

نویسنده: ا. آ. گرانتوسکى و دیگران / ترجمه: کیخسرو کشاورزى‏

تاریخ وفات مؤلف: قرن ۲۰ م‏

موضوع: تاریخ عمومى‏

زبان: فارسى‏

تعداد جلد: ۱

ناشر: انتشارات پویش‏