دولت «ملى» در کرمانشاه و عملیات جنگى در سال ۱۹۱۶

دولت «ملى» در کرمانشاه و عملیات جنگى در سال ۱۹۱۶

در فوریه ۱۹۱۶ یک دولت «ملى» زیر رهبرى فئودال بزرگ و حاکم لرستان «نظام السلطنه» در کرمانشاه تشکیل شد. در ترکیب این دولت رهبران حزب دموکرات و اعتدالیون شرکت داشتند. نمایندگان آلمان- ترک هم حتى در تشکیل این دولت مداخله کردند. سفیرانى از سوى این دولت به برلین و استانبول فرستاده شدند. آلمان امیدوار بود که ضمن کمک به انجام طرح تشکیل این دولت در آینده ایران را زیر حمایت خود قرار خواهد داد.

دیرى نپائید که میان دولت نظام السلطنه و رهبر حزب دمکرات، سلیمان میرزا، اختلاف نظر جدى در زمینه بسیارى از مسائل سیاسى پدید آمد، انگیزه‏اش آن بود که دولت «ملى» بیش از حد زیر نفوذ فرماندهى ارتش ترک- آلمان قرار گرفت. «این دولت» تنى چند از دموکرات‏ها را که زیر بار سیاست تحمیلى آلمانها و ترکها نمى‏رفتند، و از منظورهاى مغرضانه آنها مبنى بر اتحاد با ایران تبعیت نمى‏کردند، بازداشت کرد.

رویدادهاى جنگ در این هنگام وضع نامساعدى را براى دولت «ملى» پدید آورد.

در ۱۹ مارس ارتش تزار اصفهان را اشغال کرد، یکانهاى مجاهدى که به کرمانشاه اعزام شده بودند در اول ژانویه ۱۹۱۶ کنگاور را ترک کردند. در ۲۷ فوریه اینان به وسیله یکانهاى اعزامى سپاه باراتوف شکست سختى خوردند و از کرمانشاه عقب نشستند، در دهم ماه مه قصر شیرین را از دست دادند. در ماه مه ۱۹۱۶ این دولت «ملى»، رهبران حزب دموکرات و هواخواهان آنها و قسمتى از ژاندارمها به خاک ترکیه مهاجرت کردند.

هنگام عقب‏نشینى به مرز نمایندگان دموکرات‏ها و اعتدالیون انحلال احزاب خود را اعلام داشتند.

به سال ۱۹۱۶ ارتش روس از قصر شیرین به تعرض ادامه داد و عملیات جنگى را در خاک ترکیه به سمت موصل و خانقین آغاز کرد. اما پس از تسلیم انگلیسها در آوریل ۱۹۱۶ به ترکها در ناحیه کوت العماره، فرماندهى ارتش ترک، نیروهاى فارغ شده از عملیات محاصره را به جبهه ایران گسیل داشت، در تابستان ۱۹۱۶، ارتش ترک قصر شیرین، کرمانشاه و همدان را اشغال کرد. تعرض ترکها به وسیله ارتش روس در گردنه شمال غربى همدان متوقف شد.

ترکها بیش از ۶ ماه این مناطق را زیر اشغال داشتند.

در نیمه سال ۱۹۱۶ اعضاى «دولت ملى» و نمایندگان مجلس که طرفدار اتحاد با آلمان- ترک بودند دوباره در کرمانشاه ظاهر شدند.

در تهران دولت تازه‏ایکه وزیران آن هواخواه انگلیس و روس بودند. روى کار آمد اما عملا قدرت واقعى به دست سفیران و فرماندهان یکانهاى نظامى این دولت‏ها بود.

قدرت شاه اسما پابرجا بود. در آغاز سال ۱۹۱۷ سرزمین‏هاى شمالى ایران تا اصفهان‏

زیر اشغال ارتش روس بود؛ ترک‏ها مناطق باخترى را تا همدان در تصرف داشتند. ارتش انگلیس، جنوب ایران را اشغال کرده بود.

 =================

نام کتاب: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز

نویسنده: ا. آ. گرانتوسکى و دیگران / ترجمه: کیخسرو کشاورزى‏

تاریخ وفات مؤلف: قرن ۲۰ م‏

موضوع: تاریخ عمومى‏

زبان: فارسى‏

تعداد جلد: ۱

ناشر: انتشارات پویش‏