وضع داخلى ایران در زمان جنگ جهانی اول
- 1,354 بازدید
- 29 مارس 2012
- ایران در زمان جنگ جهانی اول
وضع داخلى ایران
جنگ باعث بینوائى و تنگدستى بیشتر تودههاى مردم ایران گردید، استثمار تودهها شدت یافت و شرایط لازم اقتصادى براى فعالیت سریع جنبش آزادى ملى تودهها فراهم گردید، البته در رأس این جنبش باز هم بورژواهاى ناتوان محلى قرار داشتند. در اثر کاهش کالاهاى وارداتى به ایران شرایط مساعدى براى پیشرفت بورژوازى داخلى پدید آمد. گروههاى بورژوا- مالک و خرده بورژوازى، در استفاده از وضع موجود به منظور انجام عملیات بورسبازى شتاب مىکردند
احتکار انواع کالاها، کمک مالى خارجى به برخى از اشخاص، امکان انجام معاملات بازرگانى با بعضى از واحدهاى نظامى خارجى و سرانجام شدت استثمار زحمتکشان، تا اندازهاى باعث افزایش سرمایههاى شخصى و رشد تولید کالاهاى محلى گردید. اشغال برخى از مناطق به وسیله نیروهاى نظامى خارجى، و حتى تلاش امپریالیستها براى تحمیل برخى از هزینههاى عملیات جنگى به دوش ایرانیان (مثلا تعمیر لولههاى نفت شرکت نفت ایران و انگلیس) باعث برانگیختن خشم مردم ایران گردید و روحیه ضد امپریالیستى گروههاى میهنپرست جامعه ایران را توان بخشید. در شرایط فشار و زور امپریالیستهاى روس و انگلیس و گرایش نسبى ایرانیان به امپریالیسم آلمان که در ایران مواضع اقتصادى مهمى را در اختیار نداشت، نمایندگان طبقه حاکم به دو دسته تقسیم شدند، عدهاى سیاست انگلیس و روس را عینا در ایران اجرا مىکردند و عده دیگر هواخواه آلمانها بودند. گروههاى دستراستى ایرانى کوشش مىکردند با روش کجدار و مریز با این دو گروهبندى جنگى بیگانه رفتار کنند و از تضاد میان آنها بهره ببرند.
گیرودار جنبش آزادى ملى در ایران به فعالیتهاى حزب دمکرات ایران و کمیته پان اسلامیسم «اتحاد اسلام» که ضمن آغاز جنگ با شرکت عوامل ترک در تهران تشکیل گردید، وابسته بود.
هنگام انتخابات مجلس سوم حزب دمکرات دوباره تجدید سازمان یافت و توانست
محبوبیتى کسب کند و فراکسیون متنفذى را در مجلس پدید آورد. در نتیجه پیکار این فراکسیون در آغاز سال ۱۹۱۵ تقریبا تمام مجلس جانب حزب دمکرات را گرفت، پیکار علیه روس و انگلیس را وظیفه هر ایرانى وطنپرست اعلام داشت و آشکارا به سود آلمانها نظر داد.
روزنامه ارگان حزب دموکرات «ایران نو» ضمن تائید آلمانها نوشت که گویا هدف آلمانها فقط بازرگانى در ایران است، و اینکه اینها به استقلال کشور ایران کارى ندارند، بلکه برعکس تا آنجا که بتوانند از استقلال ایران دفاع مىکنند. کمیته دموکراتها در تهران، ارتباط کامل خود را با مهاجران ایرانىایکه در بغداد، اسلامبول و برلن کمیته حزب دمکرات تشکیل داده بودند، برقرار کرد.
کامیابى مهم حزب دمکرات تشکیل کابینه دولت به سال ۱۹۱۵، زیر ریاست مستوفى الممالک بود، در ترکیب اعضاى این دولت وزیران آلماندوست شرکت داشتند.
حزب دموکراتخواهان لغو رژیم کاپیتولاسیون، قطع اداره امور پستى به وسیله خارجیان، داشتن استقلال در اداره امور مالى دولت، اقدام قاطع دولت به منظور حفظ حاکمیت ایران بود.
هنگام گشایش مجلس سوم سازمان حزب دموکرات بگونه چشمگیرى تقویت شد و این پدیده در فعالیت دولت بسیار مؤثر واقع گردید. ضمن یادداشتى که دولت ایران به سفیر روس داد، از او خواست تا اقدامهائى به منظور بیرون بردن ارتش روس از ایران به عمل آورد. دولت ایران در ماه مه ۱۹۱۵ از دولتهاى انگلیس و روس خواست که درآمدهاى گمرکىایکه از آغاز جنگ تاکنون به ایران پرداخت نشده، تحویل دهند و ضمنا سررسید پرداخت قسط وامها را تا ژوئن ۱۹۱۸ به تعویق اندازند.
دولتهاى انگلیس و روسیه تزارى که در ایران به یکانهاى نظامىشان تکیه داشتند، مداخله در امور داخلى ایران را دنبال کردند و کوشیدند در کابینه بحران پدید آورند و وزیران هواخواه خودشان را در دولت به کار گمارند. در نتیجه مداخله امپریالیستهاى خارجى، از اوت ۱۹۱۴ تا نوامبر ۱۹۱۷ در تهران ده بار کابینه ایران دچار بحران شد.
=================
نام کتاب: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز
نویسنده: ا. آ. گرانتوسکى و دیگران / ترجمه: کیخسرو کشاورزى
تاریخ وفات مؤلف: قرن ۲۰ م
موضوع: تاریخ عمومى
زبان: فارسى
تعداد جلد: ۱
ناشر: انتشارات پویش