جنبشهاى مردمى در نیمه سده ۱۴- ۱۵٫
- 909 بازدید
- 23 مارس 2012
- ایران باستان
۱۰ -ایران در دوره بعد از مغول
جنبشهاى مردمى در نیمه سده ۱۴- ۱۵٫
جنبشهاى مردمى در ایران در سدههاى ۱۴- ۱۵ از سوئى علیه استثمار فئودالى و از سوى دیگر علیه چیرگى بیگانگان انجام گرفت- منظور از بیگانگان دولتهائى بودند که از اشراف کوچنشین مغول- ترک درست شده و بر پایه یاساى چنگیز خان در ایران فرمان مىراندند. در نخستین مرحله، جنبشهاى دهقانان و بینوایان شهرى مشترکا علیه فئودالهاى کوچک ایرانى صورت مىگرفت که خود اینها هم زیر بار زور و تعدى اشراف نظامى مغول بودند.
در مرحله دوم، تضاد میان فئودالهاى محلى کوچک با اشراف مغول ترک که آنان مىخواستند هرچه زودتر اینان را از سر وا کنند از یکسو، و دهقانان و پیشه- وران که مىخواستند استثمار فئودالى از میان برود، برابرى اجتماعى برقرار گردد و ضروریات زندگى بهطور مساوى تقسیم گردد، از سوى دیگر، در حال پیشرفت بود.
پایه ایدئولوژیک جنبش مردم ضمن سدههاى ۱۴- ۱۵ شیعهگرى بود، چون این مذهب جدا با کیش حکومت مخالفت مىورزید- کیش رسمى حکومت، سنىاى بود که از عرفان اسلامى الهام مىگرفت- بگونهاى که و. و. بارتولد یادآورى مىکند، شیعهگرى به این انگیزه مورد استقبال مردم قرار گرفت که برآن بود، امام دوازدهم غایب شیعیان
ظهور خواهد کرد، ایمان راستین را به مردم ارائه خواهد داد و صلح را با خود خواهد آورد.
طبق یکى از احادیث، هنگامى که امام دوازدهم مهدى ظهور کند «زمین را از بیداد و زور و ستم پاک و بهجاى آن راستى و داد و صلح را برقرار خواهد کرد»؛ شیعیان اعتماد داشتند که مهدى با شمشیر، بیدادگران را نابود و بیداد را از روى زمین برخواهد انداخت و اینگونه هیچکس نخواهد توانست به دیگرى زور گوید. جغرافىنویس یاقوت مىنویسد:
آن اندازه اعتقاد بازگشت مهدى موعود در میان مردم به شدت رواج داشت که در کاشان یکى از مهمترین کانونهاى شیعهگرى در ایران- سالخوردگان شهرى هرروز صبح زود از دروازه شهر خارج مىشدند، اینها اسبى را با زین و لجام مرصع و مزین بدون سوار با خود مىبردند، تا اگر بگونه ناگهانى امام مهدى ظهور کرد او را سوار بر اسب کنند و به شهر بیاورند. مردم با داشتن پندار ظهور امام غایب مهدى، پیش خود در انتظار یک انقلاب اجتماعى بودند.
صوفیگرى و صوفیان بگونه ویژهاى داشتن ثروت را، بهویژه اگر نامشروع بود یعنى از راه ستم و غارت به دست مىآمد، محکوم مىشمردند. در صوفیگرى ضمن محکوم شمردن ثروت و گرایش به آئین بینوائى که به عنوان نجات روح از گناه قلمداد مىشد، اعتراض بینوایان علیه عیشونوش و شکوه و جلال طبقه حاکم منعکس مىگردید، اما این اعتراض بگونهاى منفى بود. در سدههاى ۱۴- ۱۵ چند فرقه از درویشان صوفى این اعتراض را بگونه فعال درآوردند و در جنبشهاى مردمى شرکت کردند.
==================
نام کتاب: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز
نویسنده: ا. آ. گرانتوسکى و دیگران / ترجمه: کیخسرو کشاورزى
تاریخ وفات مؤلف: قرن ۲۰ م
موضوع: تاریخ عمومى
زبان: فارسى
تعداد جلد: ۱
ناشر: انتشارات پویش