بنیانگذارى دولت ایلخانان هلاکوئى
- 953 بازدید
- 22 مارس 2012
- ایران باستان
بنیانگذارى دولت ایلخانان هلاکوئى
خان بزرگ مغول به نام منکوقاآن (۱۲۵۱- ۱۲۵۹) براى تصرف کشورهاى آسیاى غربى، اردوى بزرگى را زیر فرماندهى برادرش هلاکو سازمان داد. ارتش هلاکو خان همینکه وارد ایران گردید متصرفات اسماعیلیان که در کوههاى البرز و خوزستان قرار داشتند و حتى خود دژ الموت را به تصرف درآورد (۱۲۵۶). هلاکو خان ضمن تصرف بغداد، در فوریه ۱۲۵۸ به موجودیت خلفاى عباسى پایان داد. در سالهاى ۳۰- ۵۰ سده ۱۳ ایران و کشورهاى ماوراء قفقاز را حاکمان گماشته خان بزرگ اداره مىکردند. هلاکو خان پس از ورود به ایران اداره امور این کشور را به دست گرفت و براى خود و نوادگانش حکومتى موروثى پدید آورد، هلاکو و نوادگانش به لقب «ایلخان» ملقب بودند.
دولت ایلخانى هلاکو (۱۲۵۶- ۱۳۵۳)، سرتاسر فلات ایران را با افغانستان کنونى (بهغیر از استان بلخ و ماوراء النهر)، مرو، عراق عرب (با بغداد و بصره) دزاژیر (بین النهرین علیا)، آذربایجان (آذربایجان ایران کنونى)، اران و شیروان (آذربایجان شوروى کنونى)، ارمنستان، کردستان و قسمت خاورى آسیاى صغیر (روم) تا رود قزل ایرماق (گالیس قدیم)؛ گرجستان، شاهنشین یونانى طرابوزان، قلمرو سلطانهاى سلجوقى روم، شاهنشین کیلیکى ارمنى و شاهنشین جزیره قبرس را به تصرف درآورد. تبعیت ایلخانان از خان
بزرگ مغول اسمى بود، و پس از آنکه به سال ۱۲۹۵ ایلخانیان دین اسلام را پذیرفتند، رسما از پیروى قدرت خان بزرگ مغول که بتپرست بود، روى برتافتند.
خان عشیره طلائى جوچى (مغول) کوشش کرد کشورهاى ماوراء قفقاز را تصرف کند و با هلاکوئیان به نبردهائى پرداخت. شیروان و گرجستان از این جنگها به سختى آسیب دیدند. هلاکو خان (۱۲۵۶- ۱۲۶۵) و جانشینانش تلاش بسیارى به کار بردند تا سوریه و فلسطین را اشغال کنند، در آن هنگام این کشورها زیر تسلط مملوکان یا سلاطین مصر بهسر مىبردند. اما سلاطین مصر از مدافعان دوآتشه اسلام بهشمار مىآمدند و جنگ با آنها از نظر مسلمانان ایران مطلوب نبود، اینگونه ایلخانیان نخستین که بتپرست بودند، کوشش کردند از اتحاد با مسیحیان بهره ببرند- مناطق مسیحىنشین، نواحى ساحلى سوریه، فئودالهاى مسیحى گرجى و ارمنى بودند. در رابطه با اینها ایلخانیان نخستین، برآن شدند مسیحیان را به اطاعت خود درآورند. هلاکو خان به سوریه قشون فرستاد و فرماندهى این قشون را، به کیت بوگو که مغول مسیحى بود واگذار کرد. این ارتش به دست مملوکان شکست خورد. اما ایلخان تا پیش از ۱۳۲۳، از کوشش براى تصرف سوریه دست برنداشت براى این منظور سفیرى به اروپاى باخترى فرستاد و کوشش کرد تا با پاپ روم، ژن و پادشاهان فرانسه و انگلستان پیمان اتحاد بهبندد. اما لشکرکشى ارتش ایلخان به سوریه با ناکامى کامل پایان یافت، و امیدوارى به کمک مسیحیان اروپا از میان رفت، زیرا دولتهاى اروپاى غربى در آن هنگام توجه خود را به جنگهاى صلیبى معطوف داشتند، چون مسیحیان سوریه در فاصله ۱۲۸۹ و ۱۲۹۱ به وسیله سلطان مصر از زادگاه خود رانده شده بودند. نفوذ پاپها روى کشورهاى اروپاى غربى در آن هنگام ضعیف بود بنابراین نمىتوانستند به ایلخان کمک مؤثر کنند، پاپ فقط کوشش داشت ایلخانان را به مسیحیت بهکشاند. البته در اینکار توفیقى به دست نیاورد. ایلخانان توانستند با ژن روابط بازرگانى برقرار کنند. در تبریز و شهرهاى دیگر باختر ایران در پایان سده ۱۳ کلنىهائى از بازرگانان ژن اقامت داشتند و حتى میسیونرهاى مذهبى کاتولیک در این شهرها فعالیت مىکردند.
سلطان مصر براى پیکار با هلاکو خان پیمانى با جوچى خان عشیره طلائى (مغول) منعقد کرد. هلاکوئیان ناگزیر شدند گاهگاهى علیه اولوس جغتاى (مغول) وارد جنگ شوند.
به سال ۱۲۷۳ ارتش ایلخان ناگزیر گردید در جواب هجوم آباگا خان به خراسان (۱۲۶۵- ۱۲۸۵) بخارا تصرف و آنجا را ویران کند. به سال ۱۲۹۵ دووا خان جغتاى خراسان را ویران کرد و ۲۰۰ هزار تن از مردم آنجا را به بردگى برد.
=============
نام کتاب: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز
نویسنده: ا. آ. گرانتوسکى و دیگران / ترجمه: کیخسرو کشاورزى
تاریخ وفات مؤلف: قرن ۲۰ م
موضوع: تاریخ عمومى
زبان: فارسى
تعداد جلد: ۱
ناشر: انتشارات پویش
