ویژگیهاى استیلاى مغول
- 856 بازدید
- 21 مارس 2012
- ایران باستان
قلمرو خلیفه بغداد- عراق عرب و خوزستان- از هجوم مغولان مصون ماندند.
ویژگیهاى استیلاى مغول
معمولا هجوم استیلاگران کوچنشین به شهرها و روستاهاى کشاورزى همیشه با تاراج غارت ساکنان همراه بوده است و بنابراین ویرانى و کشتار یکى از ویژگیهاى اینگونه تجاوز است. اما تجاوز چنگیز خان و دستیاران نزدیکش- خانهاى بزرگ- با شیوههاى سازمانداده شدهاى انجام مىگرفت و به منظور ویرانى کامل منطقه و نابودى دستهجمعى ساکنان صلحجوى شهر و روستا مشخص مىشد
بهطورکلى قوم مغول مردمى بىرحم و ددمنش نبودند و تا پیش از رهبرى چنگیز نامى از بیرحمى و بیدادگرى آنها در تاریخ برده نشده بود. این خود چنگیز بود که فرمان خونریزى و ویرانى را مىداد؛ منظورش از این سیاست ایجاد هراس در ساکنان جاهاى مورد هجوم بود و قصد داشت روحیه پایدارى مردم را با کشتار و ویرانگرىهاى هراسناک از میان ببرد. ضمن محاصره شهرها به ساکنان معمولا هنگامى امان مىداد که بیدرنگ تسلیم مىشدند. اگر شهرى پس از پایدارى طولانى تسلیم مىگردید، ساکنان آنرا به صحرا مىبردند. این مردم بایستى در آنجا زیر نظر جنگجویان مغول مىبودند، در آن هنگام طرح سازمانیافته تاراج دستهجمعى شهر به مرحله اجرا درمىآمد. پس از انجام این کار مهاجمان به ساکنان اسیر مىپرداختند: آنهائیرا که با اسلحه پایدارى کرده بودند بیدرنگ مىکشتند، خانوادههایشانرا به اسارت مىبردند، بسیارى از دختران و زنان جوان را به کنیزى مىگرفتند و آنها را میان اشراف و فرماندهان تقسیم مىکردند. آزمودهترین صنعتگران مانند بردگان، به شاهزادگان و اشراف واگذار مىشدند، اما سرنوشت اینان بهتر بود، چون غالبا آنها را از خانوادههایشان جدا نمىکردند. مردان جوان تندرست را به کارهاى جنگى سنگین و غیرمهم یا حمل بنه جنگى مىگماشتند، اما در جنگها این افراد را در خط اول رزم وامىداشتند تا هدف تیرهاى هموطنان خودشان قرار گیرند. به برخى از ساکنان که کارى از دستشان ساخته نبود اجازه بازگشت به کلبههاى ویرانشدهشان را مىدادند. بخشهاى روستائى هم مورد تاراج دستهجمعى قرار مىگرفتند، مهاجمان دهقانانى را که در روستاها مقیم بودند با خود مىبردند و براى محاصره شهرها از وجودشان استفاده مىکردند.
اما هنگامیکه شهرى با جنگ و بدون تسلیم ساکنان به تصرف مغولان درمىآمد، یا اگر شهر تسلیمشدهاى دوباره سر به طغیان برمىداشت، آنگونه که در هرات به سال ۱۱۲۱ روى داد، آنوقت فرماندهان ارتش مغول دستور کشتار دستهجمعى کلیه مردم آن شهر را مىدادند: ساکنان
را از شهر بیرون مىبردند، آنها را میان رزمندگان مغول تقسیم مىکردند، این رزمندگان موظف بودند افرادیرا که تحویل گرفتهاند با تبر، کلنگ، شمشیر، چماق و غیره نابود کنند.
بنا بگواهى وقایعنگاران اینگونه کشتار دستهجمعى در مرو، بلخ، هرات، طوس، نیشابور، سبزوار، رى، قزوین، ساوه، همدان، مراغه، اردبیل و چند شهر کوچک انجام گرفته است.
پس از این کشتار، اسیران باسواد را وادار مىکردند که کشتهها را شمارش کنند بنا به گفته تاریخنگار جوینى در مرو شمارش کشتگان ۱۳ روز طول کشید.
تاریخنگاران، استیلاى مغولان را بر ایران فاجعهانگیزترین رویدادهاى تاریخ برمىشمارند. تاریخنگار ابن الاثیر نوشت: «از زمانى که خداوند تبارک و تعالى انسان را آفرید تا به امروز نظیر چنین واقعهاى روى نداده است … این مصیبت مانند جرقهاى درگرفت و شعله آن همهجا را سوزاند، آن مانند ابر سیاهى که به وسیله باد منتشر مىشود ناگهان به همهجا سرایت کرد». جوینى همچنین اعتراف مىکند: «در محلى که مردم آن در برابر مغولان پایدارى کردند، از صد هزار تن ساکنان آن فقط صد تن باقیماندند».
===================
نام کتاب: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز
نویسنده: ا. آ. گرانتوسکى و دیگران / ترجمه: کیخسرو کشاورزى
تاریخ وفات مؤلف: قرن ۲۰ م
موضوع: تاریخ عمومى
زبان: فارسى
تعداد جلد: ۱
ناشر: انتشارات پویش