اسماعیلیان در ایران‏

اسماعیلیان در ایران‏

در سده یازدهم، در ایران با وجود پیگرد دستگاه حاکم گروه‏هاى سرى قرمطیان و اسماعیلیان به فعالیت‏هاى پیگرى دست زدند؛ از گروه اخیر در سالهاى ۷۰ سده یازدهم، حسن بن صباح، با امام اسماعیلیان- خلیفه فاطمیان مصر المستضر (۱۰۳۶- ۱۰۴۹)- بگونه سرى دیدار کرد. به سال ۱۰۹۰ او موفق شد دژهاى کوهستانى الموت در نزدیکى قزوین را تصرف کند، پس از آن اسماعیلیان دژهاى دیگرى را در کوههاى دیلم، کوهستان و فارس تصرف کردند. اینگونه چیرگى اسماعیلیان بر ایران سازمان داده شد (۱۰۹۰- ۱۲۵۶).

قضاوت درباره سرشت اجتماعى جنبش اسماعیلیان در ایران به انگیزه کم بودن منابع و مدارک دشوار است. اما آنچه ثابت و محقق شده در مراحل نخستین فعالیت‏شان قسمت مهمى از صنعتگران (قسمتى در اصفهان که به موجب مدارک به‏دست‏آمده شماره اسماعیلیان به سى هزار تن مى‏رسید) و دهقانان ساکن کوهستانها به آنان پیوستند. مى‏توان پنداشت، پس از آنکه اسماعیلیان بسیارى از دژها و زمین‏ها را تصرف کردند و به سال ۱۹۰۰ براى خود حکومتى پدید آوردند، بلندپایگان آنها به فئودالهاى نو تبدیل شدند. حکومت اسماعیلیان داراى قلمرو یک‏پارچه و بهم‏پیوسته‏اى نبود- قسمت عمده متصرفات آنها در کوههاى زاگرس و کوهستان، یعنى در مناطقى که از لحاظ اقتصادى عقب‏مانده بودند قرار داشت. رهبر روحانى و سیاسى اسماعیلیان حسن بن صباح بود. پس از مرگ او به سال ۱۱۲۴ همرزم حسن به نام کیا بزرگ امید در رأس حکومت قرار گرفت. چهارمین رئیس این حکومت به نام حسن دوم (۱۱۶۲- ۱۱۶۶) اعلام داشت که او از اعقاب فاطمیان است. از این‏پس رهبران اسماعیلیان الموت را امام مى‏نامیدند.

اسماعیلیان الموتى بگونه گسترده‏اى به ترورهاى سیاسى دشمنان فعالشان دست مى‏زدند، و این کار را به اعضاى جوان فرقه در مراتب پائین مى‏سپردند. اسامى ۷۵ تن از چهره‏هاى نامدار که بین سالهاى ۱۰۹۶ و ۱۱۶۲ به دست اسماعیلیان ترور شده‏اند به دست آمده؛ از میان آنان مى‏توان نامهاى وزیر، نظام الملک (۱۰۹۲)، خلفاى عباسى، مستر شد (۱۱۳۵) و رشید (۱۱۳۶) و سلطان سلجوقى عراق، داود (۱۱۳۲)، وزیران، امیران، رئیسان، فقیهان مسلمان و غیره را نام برد. سلطان سلجوقى محمد (۱۱۰۵- ۱۱۱۸) به سختى با اسماعیلیان پیکار کرد، جنبش آنها را در اصفهان سرکوب و الموت را به محاصره درآورد، اما پس از مرگش حکومت اسماعیلیان مورد تعرض جدى کسى قرار نگرفت تا تصرف ایران به دست مغولان آغاز گردید.

 ===============

نام کتاب: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز

نویسنده: ا. آ. گرانتوسکى و دیگران / ترجمه: کیخسرو کشاورزى‏

تاریخ وفات مؤلف: قرن ۲۰ م‏

موضوع: تاریخ عمومى‏

زبان: فارسى‏

تعداد جلد: ۱

ناشر: انتشارات پویش‏

http://www.vatanfa.com/?s=اسماعیلیان-در-ایران‏