پیآمدهاى استیلاى اعراب
- 1,415 بازدید
- 16 مارس 2012
- ایران باستان
پىآمدهاى استیلاى اعراب
اگر استیلاى یونانیان- مقدونیان و ایلامیان بر سرزمین ایران آثارى نسبتا موقتى و سطحى بهجا گذاشت، استیلاى عربها روى تاریخ و فرهنگ ایران بگونهاى ژرف مؤثر واقع شد. همانگونه که قبلا گفتیم عربها شکل تازهاى از روابط اجتماعى را با خود نیاوردند. برعکس خود آنها به روند فئودالیزه شدن کشانده شدند، این روند در بیزانتین، ارمنستان باشدت و در ایران به آرامى پیش مىرفت، با اینهمه استیلاى عربها بر ایران پىآمدهاى بسیارى را به همراه داشت
نخستین نتایج این استیلا مهاجرت عشایر کامل عرب به ایران و کشورهاى دیگر تصرف شده بود. براى اسکان عشایر کوچنشین عرب زمینهاى خوزستان، خراسان و استانهاى دیگر کشور تعیین گردید. در شهرها محلههاى کاملى پدید آمدند که در آنجاها قبیلههاى کامل عرب سکنى گزیدند و این محلهها به نام همان قبیلهها نامبرده مىشدند.
حتى در سده دهم در بسیارى از شهرهاى ایران مثلا قم اکثریت ساکنان، عرب بودند؛ زبان عربى در بیشتر شهرهاى ایران رواج کامل یافت. اما پس از سده دهم بیشتر ساکنان عرب ایران تدریجا به «ایرانى شدن» گرایش یافتند، و اینگونه مردم ایران از «عرب شدن» نجات یافتند، اما بالعکس ساکنان بین النهرین و سوریه در فرهنگ عربى حل گردیدند و به راستى «عرب شدند». بسیارى از زمینها به مالکیت مالکان یا امیران عرب درآمدند.
خردهمالکان پیشین که روى این زمینها کشت مىکردند. هماکنون مورد استثمار مالکان عرب که به فئودالها تبدیل شدند، قرار گرفتند،
عربها با خود خط و زبان عربى را به عنوان ادبیات و زبان دینى به ایران آوردند و سپس در پایان سده هفتم، عربى به عنوان خط و زبان رسمى و دولتى در ایران رواج یافت.
هماکنون زبان عربى براى کشورهاى آسیاى غربى و شمال افریقا اهمیت بینالمللى یافت بگونهایکه بیشتر آثار ادبى و اشعار ایرانى به زبان عربى نوشته مىشدند، و حتى خود ایرانیها هم به زبان عربى چیز مىنوشتند.
مهمترین پىآمد استیلاى اعراب در ایران گسترش دین اسلام در این کشور بود. در آغاز، گسترش این دین به کندى پیش مىرفت اما در اواسط سده هشتم آهنگ پیشرفت آن سریعتر شد؛ در سده نهم بیشتر از مردم ساکن مرکز ایران و خراسان مسلمان شده بودند.
اما در فارس، بنا به گفته جغرافىدان استخرى، حتى در نیمه سده دهم شماره زرتشتیان در میان روستائیان بیشتر از مسلمانان بود. بسیارى از دهگانان فارس به دین زرتشتى باقى- ماندند و دژهاى کوهستانى را براى پیروان این دین تکیهگاه قرار دادند. اما در پایان سده دهم اسلام، بدون گفتگو دین اکثریت قریب به اتفاق تمام مردم ایران بود.
در صد سال نخستین استیلاى عربها پنداشته مىشد که همه غیر عربهاى جدید الاسلام رشتههاى ملیت خود را گسسته و از بیخ عرب خواهند شد. بنابراین اینها بایستى به قبایل
عرب که در ایران ساکن شده بودند مىپیوستند و ضمنا مانند افراد داراى حقوق برابر در میان قبایل عرب از مزایاى عربیت برخوردار مىشدند. اما وضع ایرانیان تا پیش از سده هشتم در میان عربها کاملا نابرابر بود و با وجود آموزش محمد مبنى بر اصول برابرى کلیه مسلمان، صرفنظر از ملیت و نژاد، این اصل درباره غیر عربها به مرحله اجرا درنیامد.
==============================
نام کتاب: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز
نویسنده: ا. آ. گرانتوسکى و دیگران / ترجمه: کیخسرو کشاورزى
تاریخ وفات مؤلف: قرن ۲۰ م
موضوع: تاریخ عمومى
زبان: فارسى
تعداد جلد: ۱
ناشر: انتشارات پویش
