اعیاد و جشنهاى باستانى ایران-عید نوروز

اعیاد باستانى ایران‏

قدمت اعیاد و جشنهاى باستانى ایران بطور صریح معلوم نیست.

ظاهرا از عهد ساسانیان جشنهاى سالانه‏اى در میهن ما معمول بود که بیشتر مربوط به امور دهقانى بوده و هریک از آنها یادگار یکى از وقایع تاریخى یا پهلوانى عهد قدیم به‏شمار مى‏رفته است.

در این اعیاد، مخصوصا در عید نوروز و مهرگان، ضمن اجراى تشریفات مذهبى، مردم به خوشى و شادمانى مشغول مى‏شدند و با نواختن آهنگهاى نوروز بزرگ و نوروز کیقباد و نوروز خردک و ساز نوروز و باد نوروز و غیره و خواندن آوازها، جشنى بزرگ برپا مى‏کردند.

عید نوروز

از دوره ساسانیان کلمه نوروز متداول شده است و تنها عیدى است که از دیرباز تاکنون مورد علاقه و استقبال مردم بوده است.

عید نوروز که آن را «نوک‏روز» مى‏گفتند، مدت شش روز متوالى دوام داشت. در این مدت، زحمتکشان دست از کار مى‏کشیدند و به شادى و طرب مى‏پرداختند. در روز اول، مالیاتهاى وصول شده را نزد شاه مى‏آوردند. شاه به عزل و نصب حکام مى‏پرداخت و سکه مى‏زد، و آتشکده‏ها را پاک و طاهر مى‏کردند و هرکس خانه و کاشانه خود را آراسته مى‏نمود. مردم صبح زود، برمى‏خاستند و به کنار نهرها و قناتها مى‏رفتند و پس از شستشو، به یکدیگر آب مى‏پاشیدند و شیرینى تعارف مى‏کردند و صبحگاهان، قبل از آنکه کلامى ادا کنند، شکر مى- خوردند و براى حفظ سلامتى به بدن روغن مى‏مالیدند. اغلب شعرا و مورخین راجع به این عید و مراسم آن مطالبى ذکر کرده‏اند و اغلب تصور مى‏کنند که از قدیم این عید به روز اول‏

بهار اطلاق مى‏شده درحالى‏که بعضى معتقدند که عید نوروز از عهد ساسانى متداول شده و از آغاز امر به روز اول بهار اطلاق نمى‏شده و محل ثابتى در سال شمسى نداشته است؛ بلکه مانند محرم سال عربى با گذشت زمان در فصول اربعه سیر مى‏کرده است. لیکن بعدها براى اینکه مبداء ثابتى به دست آید، روز اول فروردین را نوروز خواندند، و این کار ظاهرا به امر ملکشاه سلجوقى در سال ۴۶۷ هجرى قمرى پس از مشاوره با منجمین زمان صورت گرفته است؛ و از این پس مقامات رسمى دولتى اول بهار را نوروز خوانده‏اند. نکته دیگرى که توجه به آن ضرورى است، اینکه طبق نظر محقق معاصر آقاى تقى‏زاده:

در ایران قبل از اسلام، سال جلوس هرپادشاهى مبدأ و آغاز تاریخ بود و پس از مرگ او سال جلوس شاه جدید مبدأ تاریخ مى‏شد و چون پس از یزدگرد کسى به پادشاهى ساسانى نرسید، جلوس او مبدأ تاریخ زردشتیان گردید و به همین علت، تاکنون زردشتیان تاریخ خود را با همان تاریخ یزدگردى حساب مى‏کنند که سال اول آن با ۱۶ ژوئن ۶۳۲ مسیحى مطابقت دارد.»

 تاریخ اجتماعى ایران، ج‏۱، ص: ۷۶۴