طرز معیشت مردم در ایران باستان

طرز معیشت مردم‏

واتسن در تاریخ خود مى‏نویسد: «تمام کودکان در ایران از دوران طفولیت در معرض چنان زندگى سختى قرار مى‏گیرند که افراد نحیف و مریض آنها از بین مى‏روند و این روش چنان بوده است که گویى آیین اسپارتى که بنابرآن تمام اطفال ضعیف امکان رشد و زندگى نداشتند در میان آنان هنوز باقى است. هواى قسمت شمالى ایران در زمستان بسیار سخت است و باوجود این سرماى شدید، کودکان خردسال لباسى مى‏پوشند که شکم را درست نمى‏پوشاند و به همین سبب، به نظر من، میزان مرگ‏ومیر و تلفات در میان اطفال ایرانى خیلى زیاد است و بیشتر کودکانى که از این وضع سخت جان به سلامت مى‏برند با تندرستى و نیرومندى به مرحله رشد مى‏رسند.»

در پیرامون جمعیت ایران‏

هانرى رنه دالمانى که در عهد مظفر الدین شاه به ایران آمده است راجع به جمعیت ایران چنین مى‏نویسد: «جمعیت ایران دائما رو به تقلیل مى‏رود. یکى از علل مهم این تقلیل، محیط رقت‏آورى است که زنان در آن امرار حیات مى‏کنند. دختران را در صغر سن وادار به ازدواج مى‏نمایند و آنها مجبورند دوره شیر دادن به کودکان را طولانى کنند و در نتیجه خیلى زود نشاط جوانى را از دست مى‏دهند. عدم نظافت و ندانستن دستورهاى بهداشتى موجب تولید افکار موهوم و خرافاتى شده است و در موقع بروز امراض مسریه، مانند تیفوس و اسهال و وبا و طاعون و مخصوصا آبله که قاتل کودکان است، به چیزهاى موهومى متوسل مى‏گردند.

تعیین رقم جمعیت ایران تقریبا غیرممکن است زیرا که سرشمارى و اداره آمار و شناسنامه در این کشور وجود ندارد. راجع به زمانهاى بسیار قدیم هم نمى‏توان اقوال مورخین را معتبر دانست، و معلوم نیست که از روى چه مدرک و مأخذى نویسندگان قدیمى شماره رعایاى داریوش را ۵۰ میلیون نوشته‏اند … شاردن هم در عصر خود، رقمى به قلم آورده که مسلما از حقیقت دور است؛ او جمعیت ایران را در عصر خود، ۴۰ میلیون برآورد کرده است. نویسندگان قرن نوزدهم به حقیقت نزدیکتر شده‏اند؛ سرجان ملکم در تاریخ ۱۸۱۵، جمعیت ایران را ۱۰ میلیون تخمین‏زده است.

ژنرال شیندلر «۳» در سال ۱۸۸۸ جمعیت این کشور را مطابق صورت زیر ۶۰۰، ۶۵۳، ۷ نفر به قلم مى‏آورد: شیعه ۶۰۰، ۸۶۰، ۶ سنى ۰۰۰، ۷۰۰ زردشتى ۰۰۰، ۸ یهودى ۰۰۰، ۱۱۹، ارمنى ۰۰۰، ۴۳، نسطورى و کلدانى ۰۰۰، ۲۳» «۴»

تقسیم جمعیت در ایران‏

«طبق نظر ابتهاج‏ «۵»، (ص ۲۷۰) جمعیت ایران از زمان سلطنت فتحعلى شاه بتدریج رو به نقصان گذاشته. در آن موقع جمعیت ایران در حدود پنجاه‏

میلیون تخمین‏زده مى‏شد که با انتزاع قفقاز و ترکستان و بلوچستان از ایران پنجاه درصد تقلیل یافت. در سال ۱۹۳۵ دایره المعارف بریتانیا جمعیت ایران را ۱۵۵، ۰۵۵، ۱۵ نفر ذکر کرده است. شهرهاى عمده و با جمعیت به طریق زیر ذکر شده است:

محل/ جمعیت/ محل/ جمعیت‏

آبادان/ ۰۵۵/ ۴۰/ زنجان/ ۶۱۲/ ۴۵

اردبیل/ ۸۰۵/ ۴۴/ سلطان آباد/ ۹۸۷/ ۵۴

ارومیه/ ۸۴۳/ ۴۹/ شیراز/ ۸۵۰/ ۱۱۹

اصفهان/ ۱۴۰/ ۱۰۰/ قزوین/ ۰۱۳/ ۶۰

پهلوى/ ۹۹۷/ ۴۱/ کرمان/ ۵۲۵/ ۵۹

تبریز/ ۹۴۹/ ۲۱۹/ کرمانشاه/ ۱۵۹/ ۷۰

تهران/ ۲۴۱/ ۳۶۰/ مراغه/ ۳۷۲/ ۴۵

رشت/ ۸۷۶/ ۸۹/ مشهد/ ۳۵۰/ ۱۳۹

همدان/ ۸۵۲/ ۹۹

بنابه گفته ابتهاج (ص ۲۸) در حدود ۱۴ میلیون از جمعیت ایران مسلمان شیعه …

و تقریبا یک میلیون نفر که اغلب کردهاى شمال غربى ایران مى‏باشند، سنى هستند. هفتصد هزار نفر از کردها از فرقه شافعى پیروى مى‏کنند. در بین ترکمنها و قبایل دیگر خراسان، عده‏اى حنفى هستند. اسماعیلیها تحت رهبرى آقا خان در خراسان عده‏اى پیرو دارند. مسیحیها (ارامنه، آسوریها) در حدود ۱۲۰ هزار نفرند؛ و ۴۵ هزار یهودى و ۱۴ هزار زرتشتى و صد هزار بهایى در ایران زندگى مى‏کنند.

کرزن، سایکس و ویلسون نیز شرح کاملى راجع به مذاهب و عقاید دینى در ایران نوشته‏اند، ولى کتاب ابتهاج از آنجمله تازه‏تر است …»

 تاریخ اجتماعى ایران    ج‏۳    ۱۱     طرز معیشت مردم ….. ص : ۱۱