عوامل پیروزى اعراب
- 1,881 بازدید
- 1 مارس 2012
- پیامبران و امامان, تاریخ اسلام
علل پیروزى اعراب
یکى از عوامل پیروزى اعراب این بود که این قوم صحراگرد به زندگى سخت و ساده خو گرفته بودند و از تشنگى و گرسنگى بیم نداشتند.
شتر کمک زیادى به پیشرفت عرب مىکرد. این چهارپاى بردبار براى عرب، سودمندتر از اسب و استر رومیان و ایرانیان بود. عرب سوار شتر مىشد، زیر سایه شتر استراحت مىکرد، و از شیر آن مىنوشید و بار خود را پشت شتر مىگذاشت؛ در حالى که خود شتر جز خار خشک بیابان چیزى براى خوراک خود نمىخواست و روزها بدون آب سر مىکرد. برعکس، ایرانیان و رومیان همینکه به میدان جنگ مىآمدند، بارهاى سنگینى با خود مىآوردند؛ این بارها را در ارابهها مىگذاردند و ارابهها را چارپا مىکشید و چارپا (اسب و استر) آب و علیق مىخواست. «۱۸»
علاوه بر این، مهارت اعراب در تیراندازى و اسبسوارى و جنگ تنبهتن از عوامل مؤثر موفقیت اعراب بود.
به طور کلى، عوامل مساعدى که به موفقیت و پیروزى اعراب کمک شایان کرده، عبارت بود از: «وحدت کلمه، تنگى معیشت، تعالیم اسلامى، عادت به سختى و تحمل شداید، انضباط و روحیه قوى، سرعت عمل در طى راهها، مهارت در سوارى، داشتن رجال قوى.» «۱۹»
وضع اجتماعى و تضاد طبقاتى در ایران
مقارن حمله اعراب، تضاد و اختلاف شدید طبقاتى در جامعه ایران حکومت مىکرد؛ یعنى مردم شهرنشین و روستاییان، در اثر پرداخت مالیاتهاى سنگین، از پا درآمده بودند و طبقات ممتاز، یعنى اشراف و روحانیان، از مزایاى گوناگونى برخوردار بودند. نکته جالب توجه اینکه بین طبقات صاحب حقوق نیز وحدتنظر وجود نداشت؛ یعنى:
از یک سو سران اعیان نظامى و روحانیان و از دیگر سو مأموران کشور (دبیران) و خردهمالکان زمین (دهقانان) با یکدیگر در مبارزه بودند.
دبیران و دهقانان میل داشتند حکومت نیرومند شاهى را حفظ کنند و از
______________________________
(۱۷). ادوارد براون، تاریخ ادبى ایران، ترجمه على پاشا صالح، ص ۲۷۵ به بعد (به اختصار).
(۱۸). تاریخ تمدن اسلام، پیشین، ج ۱، ص ۶۰ به بعد (به اختصار).
(۱۹). دکتر ذبیح اله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، ج ۱، ص ۸٫
تاریخ اجتماعى ایران، ج۲، ص: ۱۱
پاشیدگى و فساد و سقوط دولت ساسانى جلوگیرى کنند. برعکس، سران اعیان نظامى و روحانیان به اتکاى منابع سرشار متصرفات ارضى خویش، نه تنها از حکومت مرکزى کم حساب مىبردند بلکه در بسیارى از موارد، آشکارا تمایلات استقلالطلبى ابراز مىنمودند.
آخرین جنگ ایران و روم شرقى (۶۲۸- ۶۰۴ میلادى) که از لحاظ ایران، با ناکامى پایان یافت، لطمه شدیدى به نیروهاى تولیدى کشور وارد آورد، و مردم شهر و روستا، بر اثر مالیاتهاى هنگفت و فوق العادهاى که براى احتیاجات و مصارف جنگى مىپرداختند، سخت فقیر گشتند.
ضمنا جنگ مزبور ایران را از لحاظ نظامى و سیاسى ضعیف کرد و از نفوذ کلمه و حیثیت شاهنشاه و دولت مرکزى وى کاست و مبارزهاى که بهخاطر کسب قدرت حکومت میان دستجات گوناگون اعیان درگرفت، بیشتر موجب ضعف ایران گردید. «۲۰»
با اینکه حکومت ایران در عهد یزدگرد سوم به ضعف و ناتوانى گراییده بود، معهذا هیچکس در آغاز قرن هفتم میلادى گمان نمىکرد که استقلال و آزادى ایران از طرف همسایگان تازى چادرنشین مورد تهدید قرار گیرد. هرچند جنگ ذوقار و پیروزى چندهزار عرب بدوى بر لشکریان ایران، اعلام خطر بزرگى بود، ولى گردانندگان حکومت ایران این آژیر خطر را جدى نگرفتند و در مقام اصلاح اوضاع اجتماعى و بهبود سازمان لشکرى خود برنیامدند.
حتى پس از حمله اعراب و پیشروى سریع آنان به سوى مناطق مهم و معمور، سران حکومت ساسانى هیچگاه بطور جدى درصدد برنیامدند براى مدتى کوتاه از تشریفات بیجا و خودپرستى که حیات و هستى آنها را تهدید مىکرد، دست بردارند.
به قول ثعالبى، پس از آنکه اعراب به تیسفون راه یافتند، یزدگرد شهریار نگونبخت ایران «… با هزار طباخ، و هزار رامشگر و هزار یوزبان، و هزار بازبان … از پایتخت رو به فرار نهاد …»
اگر گفته ثعالبى مقرون به حقیقت باشد، باید بگوییم حتى پس از آغاز حمله و هجوم عمومى اعراب به ایران، در یزدگرد و دیگر سران حکومت ساسانى کمترین اثرى از بیدارى و انتباه و فکر چارهجویى پیدا نشده بود؛ در حالى که در بین اعراب تازه به دوران رسیده جوش و خروش فوق العاده به چشم مىخورد. چه، در تعلیمات اسلام، جهاد یعنى جنگ در راه دین، و یا در راه خدا علیه کفار، یعنى با تمام کشورهاى نامسلمان یک فریضه مذهبى تلقى مىشد.
در نظر خداوند، یک روز جهاد به خاطر دین، بیش از یک ماه روزه ارزش دارد.
بدینطریق، اسلام به صورت یک دین جهانگشا درآمد. به گفته قرآن، غازیان اسلام که وارد خاک کفار مىشوند، حق دارند زنان و مردان غیرنظامى را بکشند و یا
______________________________
(۲۰). پیگولوسکایا، ن. و. و دیگران، تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هیجدهم، ص، ۱۶۵٫
تاریخ اجتماعى ایران، ج۲، ص: ۱۲
به بردگى بگیرند (به استثناى راهبان)، زنان و کودکان را بنده سازند، هر مال منقولى از قبیل طلا و نقره و منسوج و اسب و دام را تصاحب کنند. اسیران برده از زن و مرد نیز جزو غنایم جنگى شمرده مىشدند. خمس مجموع غنایم مىبایست در اختیار امام، یعنى رئیس دولت عربى مسلمان گذاشته شود، و چهارپنجم غنایم میان سپاهیان تقسیم مىشد. یک سهم پیاده مىبرد و دو سهم سوار. جهاد براى جنگجوى عرب نوید ثروت و مکنت بود. از مرگ به هنگام جهاد نیز بیمى نداشت، زیرا اسلام به شهید راه دین تمام موهبات بهشت را وعده داده بود. «۲۱»
تاریخ اجتماعى ایران ج۲ ۱۰ علل پیروزى اعراب ….. ص : ۱۰
ادامه دارد….
یک دلیل دیگر شکست پدران شما از اعراب شجاع،گشادی پدران شما بود که مانع جنگیدن بود
به طور کلی وقتی در شیر بز آب تنی کنی عرضه دفاع از خودت را هم نداری