زن سالاری در ایران باستان

ایران قبل از ورود آریایی ها

ایران باستان هم زن سالار بوده است!

در مقاله (تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم) به شما وعده دادیم که تاریخ ایران باستان را بررسی کنیم. و اکنون اولین مقاله از این مجموعه که به ایران پیش از آریایی ها اختصاص دارد تقدیم شما میگردد.

جام مارلیک

معمولا ایران را با ورود آریایی ها و تشکیل دولت ها و سپس امپراطوری های بزرگ آریایی می شناسیم؛ اما امروز دیگر جای هیچ تردیدی نیست که قبل از ورود و اسکان آریایی ها ، اقوام بومی ایران، از زمان های بسیار دور در این سرزمین  زندگی می کرده و در نوع خود صاحب تمدنی بی نظیر بوده اند. این اقوام به صورت پراکنده  هر کدام در گوشه ای از فلات ایران، به زندگی مشغول بوده اند. فلات ایران_ و نه کشور ایران_  سرزمینی پهناور است که از شمال شرقی به رود سیحون، از شمال به دریای خزر، از شمال غربی به منطقه ماوراءالنهر قفقاز، از شرق به کوه های هندوکش و رود سند، از جنوب به خلیج فارس و از غرب به دجله و فرات در بین النهرین محدود بود.

این گستره وسیع مهم ترین بخش جهان را از جهت ایجاد اولین جوامع بشری و ایجاد تمدن ها و فرهنگ ها تشکیل می داد. زیرا با داشتن سلسله جبالی که گرداگرد آن را فراگرفته بودند و کوه های پراکنده در آن، رودها و دشت های سرسبز و جنگل های پوشیده از درخت، از تنوع آب و هوایی و شرایط مساعد کشاورزی و دامپروری برای زندگی انسان برخوردار بوده است. اگر چه نشانه های شهر نشینی و تمدن در ایران به ۷۵۰۰ سال پیش باز می گردد، اما شواهد بسیاری مبنی بر حیات در دوره ای بسیار دورتر از این نیز در ایران کشف شده است.

بر اساس برخی مدارک، به نظر می رسد در ایران باستان نوعی زن سالاری وجود داشته است

پس از پایان آخرین دوره یخبندان زمین از حدود ۱۵۰۰۰ قبل از میلاد بازمانده زندگی بشری در ایران یافت شده است که دوران شکارگری را در بر می گیرد. در این عصر وسائل از سنگ و چوب و استخوان حیوانات ساخته می شد. انسان ها در غار زندگی می کردند. آتش را می شناختند و از آن بهره می بردند. از این دوره از نقاط گوناگون مانند روستای امیر آباد از توابع شهر مهران در جنوب غربی استان ایلام ابزار گوناگون از سنگ تراشیده شده و سنگ آتش زنه ، قبل از اختراع سفال به دست آمده است.  حدود ۱۰۰۰۰ سال پیش از میلاد در دروه پارینه سنگی، فن سفال سازی در ایران به صورت ابتدایی استعمال می شده است. بر اساس برخی مدارک، به نظر می رسد در ایران باستان نوعی زن سالاری وجود داشته است. زن نگهبان آتش و احتمالا سازنده ظروف سفالی بوده است. بمرور نقش زن چنان کارساز شد که به اداره بسیاری از امور پرداخته و حتی به مقام پزشک و روحانی رسید. در این دوره اعتقادات مذهبی در ایران بسیار قوی بوده و در آثار کشف شده نقوش مربوط به خدایان و روحانیون چشمگیر است. اعتقاد به زندگی پس از مرگ را هم می توان از وسائلی که به همراه مردگان دفن می شده است، استنباط کرد.

گردن بند

قدیمیترین آثار سکونت روستا نشینان اولیه ایران در غرب زاگرس و شمال خوزستان یافت شده است. برخی از این روستا های اولیه عبارتند از: گنج دره، سراب و آسیاب در نزدیکی کرمانشاه، علی کش در دهلران، گوران در هلیلان و چغا بنوت در شمال خوزستان، زیویه در کردستان.

اما کهن‌ترین نشانه‌های تمدن انسانی در جهان، مربوطه به ۵۰۰۰ سال ق. م. است که در ایران تمدن های سیلک، شهر سوخته، ایلام، اورارتو، مارلیک از جمله تمدن های پیشتاز در جهان به شمار می آیند ایران نخستین سرزمینی است که در آن مردم به استخراج و استعمال فلزات پی برده اند.

تعدادی از نخستین کوره‌های ذوب مس در تل ابلیس کرمان مربوط به هزاره پنجم ق.م. بدست آمده است و اشیاء مسی شامل سنجاق و درفش، مهر و دستبند و حلقه انگشتر از آنها کشف گردید. قدیمی‌ترین فلزی که مورد استفاده انسان قرار گرفته مس بوده است. این فلز در ۴۵۰۰ ق. م. در آسیای غربی و ایران مورد استفاده بوده است. شواهد نشان می دهد که بافندگی و استعمال مُهر و چرخ کوزه گری، از ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد در ایران معمول بوده است. برنز های لرستان ایران هم از دوران فلز در جهان کهن، شهرت جهانی دارد. وجود زیورآلات بسیار نفیس و زیبا و نیز ظروف سفال و فلزی منقش که زادگاه آن ایران می باشد، نشان از وجود طبع لطیف و هنرمند ایرانیان از همان ابتدای تاریخ دارد.

اما کهن‌ترین نشانه‌های تمدن انسانی در جهان، مربوطه به ۵۰۰۰ سال ق. م. است که در ایران تمدن های سیلک، شهر سوخته، ایلام، اورارتو، مارلیک از جمله تمدن های پیشتاز در جهان به شمار می آیند

سفال کاری

مهم ترین حکومتی که در فلات ایران قبل از ورود آریایی ها شکل گرفت، و امروزه اطلاعات تاریخی نسبتا خوبی درباره آن به دست آمده است، تمدن ایلام است. اما در ادامه و  قبل از پرداختن به این تمدن و ذکر جلوه های تمدن و پیشرفت این حکومت طی چند قسمت اشاره مختصری به تمدن های سیلک، مارلیک و شهر سوخته به عنوان نمونه ای از میراث گران بهای تاریخ ایران خواهیم داشت. ذکر این نکته هم ضروری است که به دلیل کمبود و نارسایی یافته های باستانی، صاحب نظران این رشته در استنباط از داده های غیر مکتوب و حتی مکتوب این دوران دچار اختلاف نظرند و از این رو ممکن است در منابع گوناگون در ذکر تاریخ ها و یا نام مکان و اشخاص تفاوت هایی دیده شود؛ که نتیجه همین اختلاف نظر اجتناب ناپذیر است. تلاش خواهیم کرد که مطالبی را ارائه دهیم که مورد تایید اکثریت می باشد هم از این رو و هم به دلیل رعایت اختصار ناچار از ذکر بسیاری از مطالب معذوریم.

همچنان با ما همراه باشید.

زهرا محمدی/گروه جامعه و سیاست

تنظیم: سعید آقازاده

منابع:

۱- ایران از آغاز تا اسلام، رومن گیریشمن

۲- تاریخ ایران باستان(۲) از ورود آریایی ها تا پایان هخامنشیان، شیرین بیانی

http://www.vatanfa.com/?s=زن-سالاری-در-ایران-باستان