زنان کارگر هخامنشی

وضعیت طبقات مختلف عهد هخامنشی و ایران باستان

زنان کارگر

زنان و اطفال در کارهاى ساختمانى و تولیدى مثل مردان شرکت داشته‏اند ولى معلوم نیست حداقل سن چه میزان بوده است.

ظاهرا در مورد پسران و دختران مزد متناسب با سن آنها پرداخت مى‏شده … مثلا در لوح شماره ۵۳ نصف دستمزد یک‏ماهه به شرح زیر ثبت شده است: «۳۷ نفر مرد هرکدام ۳ شکل و ۳/ ۴ شکل- ۲۰ نفر پسربچه دو شکل و یک دوم شکل- ۶۷ نفر زن دو شکل و یک دوم شکل- ۱۵ نفر دختر یک شکل و یک چهارم شکل …»

این مدارک مى‏رساند که دختران و پسران بزرگسال همچنین دختران و پسران خردسال به کار اشتغال داشته‏اند و مزدهاى مختلفى براى آنها در نظر گرفته شده بود و نسبت زنان کارگر به مردان خیلى بیش از امروز بوده است. درحال‏حاضر، تعداد زنانى که در فعالیتهاى صنعتى و ساختمانى کشور شرکت دارند ۱۱ الى ۱۲ درصد کارکنان است؛ درحالى‏که طبق الواح ترجمه شده تعداد زنانى که در

دستگاه اقتصادى سلطنتى خدمت مى‏کرده‏اند ۴۰ الى ۶۰ و با دختران جمعا ۶۰ تا ۷۰ درصد بوده است. این‏طور به نظر مى‏رسد که مردها بیشتر در ارتش خدمت مى‏کرده‏اند و قسمت عمده فعالیتهاى صنعتى و ساختمانى دولتى به عهده زنان بوده است … طبق نظریه امستد و گیرشمن در دوره خشایارشا در ایران سطح مزدها پایین آمد و قیمتها بالا رفت و در نتیجه قدرت خرید کارگران کاهش یافت … بطور کلى مزد کارگران مرد بیشتر از کارگران زن، و مزد پسران، بیشتر از مزد دختران بوده است … در بعضى موارد دستمزد بعضى زنان بیشتر از مزد مردان بوده و از این معلوم مى‏شود تخصص هم تأثیرى در میزان مزد داشته است. در بین صاحبان تخصص، یعنى کارکنان فنى کارگاهها، بزرگترین مزدها به زره‏ساز، زرگر و مس‏کار داده مى‏شد. دستمزد کارگران ساختمانى کمتر از سایرین بوده است. دستمزد شراب‏سازان، و آبجوسازان نیز زیاد بوده. همچنین دستمزد کسانى که به کارهاى غیر صنعتى اشتغال داشته‏اند، مثل چوپان و خرکچى از دیگران زیادتر بود. معلوم نیست این افزایش دستمزد به علت زیادى ساعت کار بوده یا اینکه چون متصدیان کار اهل پارس بوده‏اند مزد بیشترى گرفته‏اند.

در الواح قرائت شده حداکثر مزد کارکنان تولیدى (غیر از کارمندان) ۵/ ۷ شکل و حداقل ۱/ ۴ شکل بوده، یعنى بالاترین مزد ۳۰ برابر پایینترین مزد بوده است. (در سال ۱۳۴۳ طبق نشریه اداره کل نیروى انسانى وزارت کار حداقل مزد در کارگاههاى کشور ساعتى چهار ریال و حداکثر ساعتى ۱۴۱ ریال پرداخت شده یعنى حداکثر مزد ۳۵ برابر حداقل مزد بوده است.) مورخان درباره ارزش «شکل» برحسب لیره و دلار نظریات مختلفى داده‏اند، بعضى شکل را معادل ربع دلار و برخى یک دلار و عده‏اى معادل یک شیلینگ دانسته‏اند و ارزش شکل به پول امروز تقریبا ۳۶ ریال است. البته باید توجه داشت که قدرت خرید یک شکل در آن دوره خیلى بیشتر از قدرت خرید ۳۶ ریال امروز بوده است. در دوره هخامنشى بین درآمد و مخارج طبقات مختلف اختلاف فراوان وجود داشت. امستد مى‏نویسد: «توانگران ۱۵ شکل را که بیش از درآمد یکساله یک روستایى بود براى خرید یک پوند پشم که رنگ ارغوانى داشت مى‏پرداختند. کارمندان دولتى از خزانه شاهى حقوق نمى‏گرفتند بلکه حقوق و هزینه زندگى پرتجمل آنان به اهالى محل تحمیل مى‏شد. حقوق سربازان بیش از کارگران بود.

حقوق ماهانه سربازان در دوره خشایارشا در حدود ۲۰ شکل بوده است. با توجه به هزینه زندگى، قوه خرید کارگران بسیار ناچیز بود. یک گوسفند طبق الواح تخت جمشید ۳ شکل (۱۰۸ ریال) و قیمت یک کوزه شراب یک شکل بود.» به نظر امستد:

مزد یک کارگر در ماه کافى براى خرید دو بوشل جو و سه بوشل خرما بود. با این قیمتها فقط کسانى که وضع اقتصادى بهترى داشتند مى‏توانستند براى خوراک از روغن استفاده کنند. شراب مخصوص توانگران بود و کارگران شرابى را که در ازاى دستمزد مى‏گرفتند، براى تحصیل ضروریات زندگى مبادله مى‏کردند.

به این ترتیب طبقات پایین کمتر گوشت مى‏خوردند. کرایه خانه در زمان کورش ۱۵ شکل، در دوره داریوش ۲۰ شکل بود و در زمان اسکندر به ۴۰ شکل در سال رسید.

آقاى مهندس زاوش در پایان مقاله تحقیقى خود در مقام مقایسه قدرت و درآمد

کارگران ایرانى و کارگران یونانى در حدود قرن پنجم و ششم قبل از میلاد برآمده و پس از تبدیل و تسعیر حقوق کارگران دو کشور به نقره و طلا به این نتیجه مى‏رسند که قدرت خرید کارگران یونانى در آن دوران بیش از کارگران ایرانى بوده و اختلاف درآمد طبقات مختلف در یونان خیلى کمتر از ایران بوده است. «»

به عقیده ریچاردن فراى، دست‏ورزان به دو گروه تقسیم مى‏شدند:

خدمتکاران بومى و بندگان بیگانه یا خارجى … از پاپیروسهاى آرامى که در مصر یافته شده و از الواح گنجینه تخت جمشید چنین برمى‏آید که کارگرانى که در املاک شاهزادگان هخامنشى در مصر و در ساختمان تخت جمشید کار مى‏کردند نه ایرانى بودند نه آزاد. ایشان گویا بندگان خارجى بیشمارى بودند که بر آنان مردان آزاد متخصص یا مباشر و ناظر فرمان مى‏راندند … بگمان من در دوران آغاز هخامنشیان «گاردا» به بندگانى اطلاق مى‏شد که در املاک شاه یا شاهزادگان کار مى‏کردند … بى‏شک یک بنده در روزگار کهن در شرق به کسى گفته نمى‏شد که دست و پا در زنجیر داشته باشد. و با زور و ضربات تازیانه آسیاب سنگى را بگرداند. بعضى از بندگان، پیشه‏ورانى چیره‏دست یا دانشمندانى متبحر یا صاحبمنصبانى مسؤول مقامات خطیر بودند. «»

به عقیده محقق مذکور: «همین بندگان پیشه‏ور در عصر ساسانیان طبقه چهارمى را که همان پیشه‏وران و بازرگانان باشند به وجود آورده‏اند.» «»

 ======================

 وضعیت طبقات مختلف عهد هخامنشی و ایران باستان

امیدوارم از این مقاله استفاده کنید و نیاز به دانلود مقاله یا کتاب در این باره نداشته باشید

کتاب تاریخ اجتماعى ایران

http://www.vatanfa.com/?s=زنان-کارگر-هخامنشی