تجارت و بازرگانى عهد هخامنشیان
- 3,565 بازدید
- 15 فوریه 2012
- دوران هخامنشیان
تجارت و بازرگانى
استقرار شاهنشاهى هخامنشیان در سراسر آسیاى غربى و پایان دادن به قدرت فئودالها و سلاطین این منطقه، تمرکز بیسابقهاى به وجود آورد که عامل مهمى در پیشرفت فعالیتهاى تجارى و بازرگانى بود. علاوهبراین، سیاست اقتصادى داریوش و سعى او در تأمین راهها و وسایل ارتباطى و دخول مقیاسها و وزنههاى جدید و رواج سکه و پول واحد در اقطار شاهنشاهى و نظارت دولت در امور اقتصادى، تحرک و جنبش بی سابقهاى در امور تجارت و بازرگانى ایجاد کرد. گیرشمن مىنویسد:
با توسعه تجارت جهانى، سطح زندگى بهطور محسوسى در ایران عهد هخامنشى بالا مىرفت و مخصوصا در بابل، به قول اقتصادیون، سطح زندگى بالاتر از یونان بود … روابط تجارتى بین نواحیى که سابقا وجود نداشت (مثلا بین بابل و یونان) ایجاد شد و توسعه یافت … اروپاى جنوبى داخل در روابط اقتصادى با آسیاى غربى گردید. سابقا تجارت مستقیم از حدودى که در هزاره دوم ق. م.
صورت مىگرفت بندرت تجاوز مىنمود. در زمان هخامنشیان بر اثر رواج مسکوکات هم تجارت برى و هم تجارت بحرى به نواحى بعید کشیده شد. این عهد، از جهت یک سلسله مسافرتها و اکتشافات بزرگ، شایان توجه است. چنانکه دیدهایم اسکیلاکس «۴۶» از مردم کاریاندا به امر داریوش به مسافرتى اقدام کرد که دو سال و نیم طول کشید و از دهانه رود سند تا مصر سفر کرد. یک فرمانده ایرانى به نام ستاسپه در قرن ۵ ق. م. با کشتى تا ماوراى ستونهاى هرکول (جبل الطارق) پیش راند. ملاحان یونانى، فنیقى و عرب ارتباط بین هند، خلیجفارس، بابل، مصر و بنادر بحر الروم را تأمین مىکردند.
تجارت جهانى بیشازپیش به نقاط دورتر کشانیده مىشد و تا نواحى «دانوب» و «رن» رسیده بود و سکههاى مکشوف، که در گنجینهها موجود است، وسعت آن را نشان مىدهد. حتى هندوستان و سراندیب در این عهد ادویه و پوستها و نباتات معطر و فلفل صادر مىکردند. خمرههایى که در آنها شراب، روغن، دارو و عسل حمل مىشد، و دلیل روابط تجارتى با غرب است، در خود ایران به دست آمده است. اشیاء مفرغى، ظروف، لوازم سفره، وسایل آرایش و مخصوصا قزنقفلى شعبه دیگر مبادلات آن عهد را تشکیل مىدهد. اجناس تجملى متعدد و فراوان بود.
حجم تجارت در قرنهاى ششم و پنجم ق. م. بیشازپیش افزایش یافت. مبادلات بیشتر از محصولاتى بود که مورد استعمال یومیه بود و لوازم خانه و البسه در دسترس همه طبقات قرار مىگرفت.
پارسیان که در آغاز امر تجارت را کارى پست و بازار را کانون فریب و دروغ مىشمردند، به حکم تاریخ، پسازآنکه زمام سیاست و اقتصاد دنیاى قدیم را در دست گرفتند به تجارت و بازرگانى پرداختند. به گفته گزنفون: «پارسیان و مردمانى که تابع ایشانند امروز احترامشان به خدایان و والدین و انصافشان درباره خلق و دشمنانشان در موقع جنگ خیلى کمتر از آن است که در سابق بود. حالا گناهکاران را مجبور مىکنند که طلا داده مجازات خود را بخرند.»
از آنچه گذشت، بخوبى روشن است که از دوره پارسیان به بعد، در اثر توسعه سازمانهاى ادارى و افزایش روزافزون تجملات و تشریفات دربارى و جنون زراندوزى سلاطین، اندک اندک بار دوش ملل تابعه سنگینتر گردید.
امستد پسازآنکه با استادى تمام وضع اجتماعى و اقتصادى ملل تابعه شاهنشاهى را توصیف و احوال ملل خراجگزار و سنگینى بار مالیات و تحمیلات دیوانى را بر دوش آنها بیان مىکند، مىنویسد:
… فقط زمانى که نمودار قیمتها را فراهم کنیم، تمام اثر این مداخله دولت را در سوداگرى درمىیابیم. این نمودارها نشان مىدهد که در سراسر دوره کلدى، و اول هخامنشى، سطح قیمتها آهسته بالا مىرفت، ولى خیز بالا رفتن قیمتها در آغاز پادشاهى داریوش، به سطحى که ازاینپس براى بازمانده این دوره پایدار ماند، به اندازهاى سخت و ناگهانى بود که دیگر نمىتوان شک کرد که این «اصلاحات» که با نیت خوب انجام گرفته بود در از همپاشیدگى اقتصادى آینده سهمى داشته است.
تاریخ اجتماعى ایران، ج۱، ص: ۴۰۶