تجارت و بازرگانى‏ عهد هخامنشیان

تجارت و بازرگانى‏

استقرار شاهنشاهى هخامنشیان در سراسر آسیاى غربى و پایان دادن به قدرت فئودالها و سلاطین این منطقه، تمرکز بیسابقه‏اى به وجود آورد که عامل مهمى در پیشرفت فعالیتهاى تجارى و بازرگانى بود. علاوه‏براین، سیاست اقتصادى داریوش و سعى او در تأمین راهها و وسایل ارتباطى و دخول مقیاسها و وزنه‏هاى جدید و رواج سکه و پول واحد در اقطار شاهنشاهى و نظارت دولت در امور اقتصادى، تحرک و جنبش بی سابقه‏اى در امور تجارت و بازرگانى ایجاد کرد. گیرشمن مى‏نویسد:

با توسعه تجارت جهانى، سطح زندگى به‏طور محسوسى در ایران عهد هخامنشى بالا مى‏رفت و مخصوصا در بابل، به قول اقتصادیون، سطح زندگى بالاتر از یونان بود … روابط تجارتى بین نواحیى که سابقا وجود نداشت (مثلا بین بابل و یونان) ایجاد شد و توسعه یافت … اروپاى جنوبى داخل در روابط اقتصادى با آسیاى غربى گردید. سابقا تجارت مستقیم از حدودى که در هزاره دوم ق. م.

صورت مى‏گرفت بندرت تجاوز مى‏نمود. در زمان هخامنشیان بر اثر رواج مسکوکات‏ هم تجارت برى و هم تجارت بحرى به نواحى بعید کشیده شد. این عهد، از جهت یک سلسله مسافرتها و اکتشافات بزرگ، شایان توجه است. چنانکه دیده‏ایم اسکیلاکس‏ «۴۶» از مردم کاریاندا  به امر داریوش به مسافرتى اقدام کرد که دو سال و نیم طول کشید و از دهانه رود سند تا مصر سفر کرد. یک فرمانده ایرانى به نام ستاسپه‏  در قرن ۵ ق. م. با کشتى تا ماوراى ستونهاى هرکول (جبل الطارق) پیش راند. ملاحان یونانى، فنیقى و عرب ارتباط بین هند، خلیج‏فارس، بابل، مصر و بنادر بحر الروم را تأمین مى‏کردند.

تجارت جهانى بیش‏ازپیش به نقاط دورتر کشانیده مى‏شد و تا نواحى «دانوب» و «رن» رسیده بود و سکه‏هاى مکشوف، که در گنجینه‏ها موجود است، وسعت آن را نشان مى‏دهد. حتى هندوستان و سراندیب در این عهد ادویه و پوستها و نباتات معطر و فلفل صادر مى‏کردند. خمره‏هایى که در آنها شراب، روغن، دارو و عسل حمل مى‏شد، و دلیل روابط تجارتى با غرب است، در خود ایران به دست آمده است. اشیاء مفرغى، ظروف، لوازم سفره، وسایل آرایش و مخصوصا قزنقفلى شعبه دیگر مبادلات آن عهد را تشکیل مى‏دهد. اجناس تجملى متعدد و فراوان بود.

حجم تجارت در قرنهاى ششم و پنجم ق. م. بیش‏ازپیش افزایش یافت. مبادلات بیشتر از محصولاتى بود که مورد استعمال یومیه بود و لوازم خانه و البسه در دسترس همه طبقات قرار مى‏گرفت.

پارسیان که در آغاز امر تجارت را کارى پست و بازار را کانون فریب و دروغ مى‏شمردند، به حکم تاریخ، پس‏ازآنکه زمام سیاست و اقتصاد دنیاى قدیم را در دست گرفتند به تجارت و بازرگانى پرداختند. به گفته گزنفون: «پارسیان و مردمانى که تابع ایشانند امروز احترامشان به خدایان و والدین و انصافشان درباره خلق و دشمنانشان در موقع جنگ خیلى کمتر از آن است که در سابق بود. حالا گناهکاران را مجبور مى‏کنند که طلا داده مجازات خود را بخرند.»

از آنچه گذشت، بخوبى روشن است که از دوره پارسیان به بعد، در اثر توسعه سازمانهاى ادارى و افزایش روزافزون تجملات و تشریفات دربارى و جنون زراندوزى سلاطین، اندک اندک بار دوش ملل تابعه سنگین‏تر گردید.

امستد پس‏ازآنکه با استادى تمام وضع اجتماعى و اقتصادى ملل تابعه شاهنشاهى را توصیف و احوال ملل خراجگزار و سنگینى بار مالیات و تحمیلات دیوانى را بر دوش آنها بیان مى‏کند، مى‏نویسد:

… فقط زمانى که نمودار قیمتها را فراهم کنیم، تمام اثر این مداخله دولت را در سوداگرى درمى‏یابیم. این نمودارها نشان مى‏دهد که در سراسر دوره کلدى، و اول هخامنشى، سطح قیمتها آهسته بالا مى‏رفت، ولى خیز بالا رفتن قیمتها در آغاز پادشاهى داریوش، به سطحى که ازاین‏پس براى بازمانده این دوره پایدار ماند، به اندازه‏اى سخت و ناگهانى بود که دیگر نمى‏توان شک کرد که این «اصلاحات» که با نیت خوب انجام گرفته بود در از هم‏پاشیدگى اقتصادى آینده سهمى داشته است.

تاریخ اجتماعى ایران، ج‏۱، ص: ۴۰۶

http://www.vatanfa.com/?s=تجارت-و-بازرگانى‏-عهد-هخامنشیان