آشنایی با شهرستان های استان کردستان

شهرستان سنندج
سنندج مرکز این شهرستان و مرکز استان کردستان است که در فاصله ۵۲۰ کیلومتری جنوب غربی تهران در مسیر آسفالته میاندوآب – کرمانشاه و زنجان- کرمانشاه قرار دارد. به دلیل کوهستانی بودن منطقه کردستان، شهر سنندج که دارای دشت، قشلاق و رودخانه است، همیشه عامل جذب عشایر کوچ روی کرد بوده است.

این شهرستان دارای شهر دیگری به نام ” شوشیه” است و جمعیت آن طبق برآورد سال ۳۸۸۱۳۸،۱۳۷۹ نفربوده است.

وجه تسمیه شهر سنندج ( سنه یا سنه دژ) که از شهرهای کهن و مقدس است به آیین مهر و زردشت در این بخش ایران باز می گردد . ارتباط این شهر و نواحی مجاور آن با اساطیر پهلوانی آریایی از اهمیت و قدمت این شهر حکایت می کند. این شهر در قدیم روی تپه بزرگی در کنار رودخانه قشلاق به نام ” پیالکه توش نوذر” قرار داشته است. قلعه حسن آباد که دژی ساسانی بود، نزدیک این شهر واقع بود و همواره به عنوان پادگانی برای حمایت از این شهر عمل می کرد.

شهر کهن” سنه دژ” احتمالاً در اثر زلزله و هجوم مغول ویران شد و تا زمان صفوی به صورت دهکده ای به حیات خود ادامه داد. مرکز حکومتی این شهر پس از ویرانی، به قلعه حسن آباد منتقل شد. شهر جدید سنندج دردوره صفوی و در روزگار شاه صفی در سال ۱۰۴۶ هـ. ق توسط ” سلیمان خان اردلان” پایه گذاری شد.

سلیمان خان مرکز حکومت را از قلعه های حسن آباد و پلنگان به شهر سنه منتقل و اقدام به آباد ساختن آن نمود. وی قلعه حکومتی را با استحکام تمام در بالای تپه ای بنا نهاد وعمارات، حمام، مسجد و بازار را در خارج  و اطراف قلعه ساخت. او با احداث یک رشته قنات در دشت ” سرنووی” در فاصله ی هزار قدمی شهر که در سال ۱۳۰۹ هـ.ق در اثر توسعه شهر داخل محدوده شهر شده بود، آب را به داخل شهر و میان قلعه هدایت کرد.

گسترش شهر مربوط به زمان ” امان الله خان اردلان” است. او قلعه حکومتی را توسعه داد و چندین تالار و عمارت درآنجا ساخت و درفاصله سال های ۳۰- ۱۲۲۰هـ. ق با احداث عمارت ها، بازار، کاروان سرا و مسجد ، از جمله مسجد معروف به ” دارالاحسان” در میان شهر، به توسعه شهر پرداخت. همچنین در سال ۱۲۲۲هـ. ق باغ و عمارت خسرو آباد را توسعه بخشید.

گفتنی است سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیایی و فعالیت های شهر سازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی با ارزشی برخوردار است که بناهای مسکونی و عام المنفعه متعددی مانند حمام، مساجد، بازار و تکیه در آن باقی مانده است.

مراکز دیدنی:بافت قدیمی شهر سنندج، مسجد دارالاحسان، مسجد دارالامان ( مسجدوالی)، بازار قدیمی و بازار سرتپوله، مسجد رشید قلعه بیگی ، مسجد میرزا فرج الله، قرآن نِگـِل در مسجد روستای نگل، مسجد وزیر، مسجد خورشید لقا خانم، مسجد وکیل، مسجد و تکیه عبدالله بیگ، مسجد ملا احمد قیامتی، مسجد آویهنگ، کلیسای سنندج ، امامزاده پیر عمر، امامزاده هاجر خاتون، امامزاده طاقه گوره، مقبره شرف الملک، بقعه شیخ نجم الدین، پل قشلاق، حمام پاشاخان، حمام خان، حمام دو خزینه، حمام شیشه، حمام صلاحی ، حمام عبدالخالق، حمام وکیل الملک ، عمارت آصف دیوان، عمارت و باغ آیت الله مردوخ ، عمارت امجد الاشراف، عمارت سرهنگ آزموده اردلان، مجموعه عمارت شیخ محمد باقرغیاثی، خانه گله داری، خانه مجتهدی، عمارت مشیردیوان، خانه معمارباشی، عمارت ملا لطف الله شیخ الاسلام، عمارت ملک التجار، عمارت وکیل الملک، عمارت خسروآباد، ساختمان شهرداری، باغ امیریه، باغ امانیه، آبیدر، موزه سنندج و موزه تاریخ طبیعی .
شهرستان قروه

قروه یکی از شهرستان های استان کردستان است که از شمال به شهرستان بیجار و از شرق و جنوب شرقی به شهرستان همدان، از جنوب به شهرستان سنقر و از غرب به شهرستان سنندج محدود  است. مهم ترین رودخانه این شهر، “رود شور” نام دارد.

شهر قروه، مرکز این شهرستان، در فاصله ۸۷ کیلومتری شمال شرقی سنندج و در مسیر همدان- سنندج قرار گرفته است. عوامل مؤثر در پیدایش این شهر، چشمه جوشان در شمال آن، رودهای متعدد و دشت حاصل خیزی است که تا قرن ها موجب حیات آن به صورت آبادی کوچکی بود. بعدها قرار گرفتن در مسیر راه ارتباطی شرق به غرب، سبب توسعه آن آبادی شد.

جمعیت قروه ۲۰۶۷۹۷ نفر و شهرهای آن قروه، دهگلان، سریش آباد، دزج و دلبران است.

مراکز دیدنی:پل فرهاد آباد، مقبره شیدای نازار، بقعه باباگرگر، حمام قصلان، آثار صخره ای فرهادتاش، چشمه وینسار و باباگرگر.
شهرستان کامیاران

کامیاران از شهرستان های تازه تأسیس استان کردستان است که مرکز آن شهر کامیاران، در فاصله ۶۵ کیلومتری جنوب شهر سنندج واقع است. موقعیت مناسب شهر که در مسیر جاده ی کاروانی قدیمی شمال غرب به سمت جنوب غربی است، موجب رونق و توسعه شهر کامیاران شده است. این شهرستان از شمال به شهرستان سنندج، از جنوب به کرمانشاه، از شرق به سنقر کلیایی واز غرب به پاوه در استان کرمانشاه محدود است. جمعیت این شهرستان ۱۰۶۱۰۰نفر و شهر دیگر آن ” موچش” است.

بخش شرقی و شمال شرقی کامیاران کوهستانی است و دره های زیبا و خوش آب و هوایی دارد و در بخش جنوبی به دشت کرمانشاه متصل است.
مراکز دیدنی:

بقعه پیرعکاشه، مقبره شیخ عباس کومایین، روستا و قلعه پالنگان و نقش برجسته اورامان.
شهرستان مریوان

مریوان مرکز شهرستانی به همین نام است که از شمال به شهرستان سقز، از شرق و جنوب شرقی به شهرستان سنندج، از جنوب به بخش نوسود از شهرستان پاوه و از غرب و شمال غربی به خاک عراق محدود است. شهر مریوان در ۱۲۵ کیلومتری شمال غربی سنندج قرار دارد.

شهرستان مریوان با جمعیتی حدود ۲۱۰۷۸۷ نفر دارای چهاربخش است و با مساحت ۵/۳۲۲۹ کیلومتر مربع، از نظر وسعت پنجمین شهرستان استان محسوب می شود. به جز شهر مریوان، شهرهای” سروآباد” و “چناره” در این شهرستان قرار دارند.

سابقه مریوان به پیش از اسلام باز می گردد. با توجه به آثار باستانی موجود، احتمالاً در دوره پارت و ساسانی ، این شهر از نقاط مهم ایران محسوب می شد. دریاچه زیبای زریوار نیز این نظر را مستند می سازد که مریوان سابقه بسیار طولانی در تاریخ ایران دارد.

مریوان را در تاریخ و متون قدیم ” مهروان”، متشکل از واژه ” مهر” و “وان” به معنی جایگاه مهر، می دانند. این شهر به علت موقعیت میان راهی بین تیسفون و تخت سلیمان، مراغه و دینور از مراکز شهری بسیار کهن کردستان بود. در دوران اسلامی و در قرن سوم هـ. ق، این شهر به دلیل داشتن دو دژ به نام های “دژان” و “دزان” از شهرت بسیار برخوردار بود. برخی مریوان را منسوب به “مروان بن حکم عرب” می دانند.

قدمت فعلی شهر مریوان به حدود یک قرن پیش می رسد. درآن زمان، یکی از بزرگان قاجار به نام ” فرهاد میرزا معتمدالدوله” که در این منطقه حکومت می کرد به دستور ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۸۲هـ. ق قلعه ای مستحکم در این شهر ساخت که به شاه آباد ( دژشاهپور) مشهور شد. بعدها درکنار همین قلعه نظامی، روستایی به نام قلعه “مریوان” نام گذاری شد. شهر مریوان تا سال ۱۳۴۴ رسماً “دژشاهپور” نامیده می شد.

مراکز دیدنی:قلعه هلوخان ( ایمام) از دوره صفوی، دریاچه زریوار، پل گاران، روستای دیدنی اورامانات تخت، روستای درکی، آبشار کویله، آبشار بل و مقبره پیر شالیار.