ساختمان های حکومتی استان گیلان

عمارت کلاه فرنگی
این عمارت که در میان پارک شهر رشت ( باغ محتشم ) جای گرفته ، از بناهای زیبای شهر رشت به شمار می آید. رودخانه ی گوهر رود با انحنای خاصی از جنوب ساختمان و باغ ، عبور کرده و زیبایی محیط اطراف بنا را دو چندان می سازد.

باغ محتشم و عمارت کلاه فرنگی در زمان « محمد صادق خان اکبر سردار محتشم » ملقب به سردار معتمد ساخته شد.

این بنا از بیرون ، سه طبقه به نظر می آید؛ در حالی که از داخل دارای چهار طبقه است. در اطراف ساختمان ، در طبقات اول و دوم هجده ستون چوبی کار گذارده شده که بام و بالکن طبقه دوم را بر روی خود استوار می دارند. طبقات اول و دوم ، هر یک دارای دو اتاق است. این اتاق ها هر یک به وسیله ی پنجره هایی ، نورگیری داخلی و تهویه ی مناسب هوا را در فصل گرم سال ممکن می سازند.

عمارت کلاه فرنگی یک بنای چند ضلعی است. همین مسئله ظاهر زیبایی به ساختمان می بخشد و از یک نواختی نمای بیرون آن جلوگیری می کند. بلندترین اتاق این عمارت ، هشتگوش  و از هر سو دارای پنجره هایی است که رو به باغ باز می شود.

مصالح به کار رفته در این بنا آجر، چوب  و گچ است. از سفال های خمره ای قرمز رنگ نیز برای پوشش بام استفاده شده است. عمارت کلاه فرنگی مدت ها محل سکونت حاکمان و فرمانداران شهر رشت بود و بارها تعمیر و مرمت  شد. در سال ۱۳۷۴ این عمارت به مدیریت میراث فرهنگی گیلان واگذار گردید و امروزه از آن به عنوان مرکز آموزش هنرهای سنتی استفاده می شود.

بنای شهرداری انزلی
این بنا در پارک بولوار انزلی ، ابتدای خیابان مطهری قرار دارد و در زمان شهرداری محمدعلی روشن در سال ۱۳۱۰ ش ساخته شده است. بنا دارای یک سالن بزرگ فوقانی و یک سالن انتظار در پایین بود. این بنا با ۱۱۷۸ متر مربع مساحت ، ابتدا در اختیار سینما- تئاتر شهرداری بود و امروزه در اختیار شهرداری انزلی است.
عمارت صدری ( کاخ سرداری )
این عمارت توسط میرزا حسین خان صدراعظم ، در زمان اولین مسافرت ناصرالدین شاه به اروپا در انزلی ساخته شد. طول این عمارت ۲۰/۲۹ متر و عرض آن ۵۰/۲۴ متر و در دو طبقه به مساحت ۱۴۳۵ متر مربع است و مساحت طبقه اول ۷۱۷ متر مربع ساخته شده است. در دوره پهلوی ظاهر بنا تغییر یافت و از مصالح جدید استفاده شد. این بنا مدتی در اختیار کنسول روسیه قرار داشت.
عمارت معتمدی
این عمارت در سال ۱۲۳۵ هـ . ق توسط میرزا عبدالوهاب خان معتمدالدوله در شهر انزلی ساخته شد و زمانی در آن حاکم گیلان ساکن بود. در حال حاضر نیروی انتظامی انزلی در این عمارت مستقر است.
قلعه رودخان
این قلعه در ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی فومن و در دل جنگل های انبوه مناطق کوهستانی جای دارد. این قلعه که به سکسار و قلعه حسامی نیز شهرت دارد، از بزرگ ترین و با عظمت ترین دژهای نظامی گیلان و حتی ایران به شمار می آید و مساحت آن بالغ بر ۵۰ هزار متر مربع است. این قلعه در ارتفاع ۶۰۰ متری و در بلندترین نقطه کوه قرار دارد.

با توجه به خاک برداری محوطه داخلی و بررسی پی بنا ، احتمالاً این دژ به عصر ساسانی تعلق دارد و در زمان حکومت سلاجقه تجدید بنا شده است. از این رو قلعه رودخان را ا ز قلاع اسماعیلیه به حساب می آورند.

توجه به این که شهر فومن مدتی طولانی ، مرکز حکومت گیلان بیه پس از خاندان اسحاقوند بود، اهمیت این قلعه را بیشترمحسوس می دارد.

“رابینو” درباره این قلعه نوشته است: “سنگ نوشته ای که در آنجا وجود دارد نشان می دهد که این قلعه به نام قلعه حسامی برای اولین بار در سال ۹۱۸هجری ( ۱۳- ۱۵۱۲ میلادی ) تا ۹۲۱ ( ۱۶- ۱۵۱۵ م ) به فرمان “سلطان حسام الدین امیر دباج بن امیر علاءالدین اسحقی” مرمت گردیده است و این سنگ نوشته از کمال الدین محمد گیلانی است و منظومه آن از “خان احمد شیروانی” و نوشته ی آن اثرِ “ابن حسین الخراسانی است». هدایت خان هنگامی که بر ضد کریمخان زند به شورش پرداخت شروع به تعمیر آنجا نمود و در آنجا اسلحه و مهمات قرار داد.”

این کتیبه چند سال پیش توسط یکی از کارشناسان میراث فرهنگی پیدا شد و امروز ، در گنجینه رشت نگهداری می شود.

قلعه رودخان از دو بخش تشکیل شده است:

۱٫ ارگ یا محل اسکان حاکم و خانواده ؛ ارگ یا شاه قلعه در دو طبقه و از آجر ساخته شده و در قسمت غربی این بنا واقع است. قلعه کلاً دارای دو ارگ و شانزده  قراول خانه است. قراول خانه ها به صورت دو طبقه با نورگیرها و روزن های متعدد بر محیط اطراف مسلط است.

ورودی قلعه در سمت شمال جای دارد ودر دو طرف آن دو برج عظیم سنگی دیده می شود.

در گذشته چشمه آبی در داخل قلعه جاری بود که وقت محاصره از آب آن استفاده می شد. این چشمه پس از زلزله سال ۱۳۶۹ گیلان خشک شد.

۲٫ قسمت نظامی یا قورخانه ؛ در قسمت شرقی قلعه رودخان بناهایی مخروبه وجود دارد. در قسمت شمال و جنوب دیوارهای محصور کننده ی قلعه و برج های نگهبانی در فواصل مختلف ، به چشم می خورد. اتاق های هشت ضلعی که از آجر ساخته شده ، هنوز بر فراز برج ها دیده می شود.

دیوارهای قلعه حدود  چهل برج دیده بانی دارد. در این دیوارهای قطور،  منافذ و ترکش هایی برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی نیز تعبیه شده بود. از وجوه جالب توجه در معماری قلعه رودخان ، کاربرد طاق های جناقی و انواع مختلف آن و نیز طرح های آجر کاری و سنگ چینی است که نشان از دقت نظر سازندگان آن دارد.

سازندگان قلعه از اصول پیشرفته علمی دفاع و حصار بندی کاملاً آگاه بودند و به همین دلیل در طی قرون متمادی ، این قلعه در برابر تهاجم و یورش ها هرگز در مقابل دشمن سر تسلیم فرود نیاورده و نشانی از تخریب انسانی و حریق در آن به چشم نمی خورد.

امروزه قسمت عمده ای از بنا در زیر قشری از پیچک ها پنهان شده و قلعه در هاله ای رمزآلود در دل جنگل سرسبز آرمیده است.
قلعه لیسار ( صلصال )
این قلعه در نزدیک روستای لیسار، بین راه تالش به آستارا قراردارد و احتمالاً از بناهای دوره ایلخانی است. قسمت عمده ای از پلان بنا ، به علت ویرانی مشخص نیست. مصالح به کار رفته در بنا سنگ ، آجر و ساروج است. قطر دیوارها دو متر و درگاه ورودی در سمت شرق ، دارای طاق هلالی است. آب انبار و ارگ قلعه و برج های دیده بانی چندی از بنا بر جا مانده است.
مناره آجری گسکر ( مناره بازار )
این مناره ی دوره سلجوقی بر سر راه دهکده ی “جاده کنار” به “مناره بازار” در شهرستان صومعه سرا واقع و از آجر و ملات و گچ ساخته شده است. در داخل مناره ستونی نگه دارنده قرار دارد که پلکان مارپیچ داخلی به دور آن می چرخد. محیط مناره در سطح زمین ۱۹ متر، قطر آن در پایین ۷ متر و در بالا ۳۵/ ۲ متر است. ارتفاع اولیه مناره نزدیک به ۳۰ متر بود که در زلزله ۱۳۶۹ قسمت فوقانی آن تخریب شد. در روایت محلی ، ساخت بنا را به “چهل گوش چمنی” نسبت داده اند.
میل اُمام
این میل در ناحیه سمام اشکورات ، بر روی کوهی به نام صومعه سرا قرار دارد و احتمالاً به قبل از اسلام و نیز اسماعیلیه تعلق دارد. این میل دارای پلانی مدور و بدنه ای به قطر ۱۴۰ سانتیمتر است. مصالح آن سنگ لاشه ونتراشیده و ملات ساروج است. محیط آن بیش از ۱۴ متر و ارتفاع ۷۰/ ۶ متر است. قطر داخلی برج ۱۶۵ سانتیمتر است.
جنگل هفت دغنان

در مسیر طاهر گوراب و سید شرف شاه در شهرستان صومعه سرا ، شهر قدیمی گسکر قرار دارد. امروزه از بقایای این شهر در دل جنگلی انبوه ، آثاری همچون حمام ، خانه و مغازه و یک پل آجری و گور سید خروسه ( = ستی خروشه ؟ ) به جای مانده است. امرای گسکر در همین محل حکومت داشتند. راه شاه عباسی از کنار این محل می گذشت. این آثار به دوره ایلخانی و صفوی تعلق دارد.