آشنایی با مساجد استان گیلان

مسجد اکبریه
مسجد اکبریه در محله « گابنه » در شهر لاهیجان واقع شده وتاریخ ساخت آن مربوط به زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار است. ساخت این مسجد به دلیل سعایت بدخواهان حاکم وقت لاهیجان به دربار شاهی و کاخ نامیدن این مسجد ، نیمه کاره رها شد. سنگ نبشته مرمری به خط نستعلیق که بر دیوار ضلع شرقی مسجد جای دارد ، بانی مسجد را « حاج علی اکبرلاهیجانی» نامیده است. مسجد اکبریه از دو قسمت وضوخانه و شبستان تشکیل شده است. در حاشیه شبستان و متن محراب کاشی کاری همراه با خطوط نسخ و مزین به آیات قرآنی دیده می شود.

وضوخانه ی مسجد در دو طبقه ساخته شده و هر طبقه دارای هشت ستون میانی است. از وضوخانه ی طبقه همکف ، سه در بزرگ چوبی به شبستان باز می شود. هر دو وضو خانه دارای پوشش گنبدی هستند.

ارتفاع تک مناره یا گل دسته ی زیبای مسجد از سطح زمین ۱۸ متر است. این گل دسته در گوشه شمال شرقی ساختمان مسجد واقع شده و دارای سقفی هرمی شکل با پوشش بیرونی از کاشی به رنگ آبی آسمانی ، زرد ، سیاه و سفید است. این  مسجد احتمالاً به عنوان مدرسه علوم دینی نیز مورد استفاده بود.
مسجد صفی
این مسجد که به نام های دیگری چون “مسجد سفید” یا “مسجد شهیدیه” نیز نامیده شده ، محلی است که شاه اسماعیل به هنگام فرار به گیلان در زمان کودکی مدتی ، در جوار آن اقامت داشت. شاه عباس صفوی پس از کشتن صفی میرزا از کرده خود پشیمان شد و دستور داد تا در محل مرگ فرزندش یعنی همین محل ، مسجدی بنا کنند. به همین دلیل این مسجد را شهیدیه نیز نامیده اند.

مسجد صفی دارای پلانی مربع شکل است و در حوالی بازار شهر رشت قرار دارد. شبستان مسجد دارای سه فیلپای قطور مرکزی ، از شرق به غرب  است. سر ستون ها به گچ بری هایی پر کار به نقش گل وازاره(آن قسمت ا ز دیوار اتاق و یا ایوان که از کف طاقچه تا روی زمین بود. )ستون ها با کاشی های چهار گوش منقوش آراسته شده اند. از دیگر جنبه های زیبای بنا ، گچ بری ها و کاشی کاری قسمت محراب است که با آیاتی از قرآن کریم تزیین شده است. در وسط محراب تاریخ ۱۲۴۴ هـ . ق و بر روی یک کاشی ، تاریخ تجدید بنای مسجد در سال ۱۳۴۴ هـ . ق نقش بسته است.

مسجد دارای گل دسته ای هشت گوش منفرد و بامی پوشیده از سفال است.

مسجد گلشن
این مسجد در محله ی راه پشته ، در غرب رودخانه لنگرود قرار دارد و در دوران قاجاریه ساخته شده است. ازاره ی  دیوارهای شبستان ، کاشی آبی رنگ منقوش به نقوش گیاهی و هندسی است. درِ قدیمی مسجد با دعاهای مذهبی تزیین شده است. الحاقات بنا مربوط به عصر پهلوی است.

مسجد انزلی محله
این مسجد در شمال غربی پل خشتی ، نزدیک رودخانه لنگرود قرار دارد و در زمان قاجار شکل گرفته است. سیاحان متعددی در زمان قاجار از این مسجد نام برده اند. درِ قدیمی آن دارای کتیبه هایی از آیات و ادعیه است. خطاط این آیات « حسین رمضانعلی » و تاریخ کتابت آن ۱۲۶۸ هـ . ق است. ازاره شبستان کاشی کاری است و قسمت زنانه در طبقه دوم قرار دارد.

اسپی مزگت ( مسجد سفید)
مسجد سفید که در گویش تالشی به اسپی مزگت مشهور است ، در کنار رودخانه « دینا چال » در میان جنگل های انبوه و در بین راه مواصلاتی انزلی به هشتپر ( تالش ) جای گرفته است. بعضی آن را « آق مسجد» و نیز « مسجدعبداللهی» می نامند.

با توجه به وجود کتیبه ای به خط کوفی ، ساخت این مسجد  به اوایل دوره اسلامی نسبت داده شده است. با توجه به بقایای این ساختمان احتمالاً پلان بنا متشکل از رواق میانی و دهلیزهایی در اطراف بود. عرض این دهلیزها ۳۴۰ سانتیمتر و ارتفاع آنها از کف حدود ۷۰/ ۵ متر است. پایه های رواق ( ایوان ) به صورت هشت گوش و در قسمت فوقانی پایه ، طاق هلالی شکسته وجود دارد.

از وجوه تزیینی بنا کتیبه ای به خط کوفی برجسته در قسمت درونی دهلیز است. این کتیبه به طول ۶ متر ، حاوی آیات گچ بری از سوره توبه است و پایین آن نقوش گیاهی برجسته به چشم می خورد.

مسجد جامع جورشر
این مسجد در جورشر لشت نشا واقع شده و بانیان آن « محمدخان » و « میر اسماعیل » در دوره قاجار بوده اند. بر اساس کتیبه موجود ، بنا در سال ۱۳۱۸ هـ . ق مرمت شده است.

مسجد جامع جورشر دارای پلان مستطیل شکل و چهار ستون چوبی در داخل شبستان ، دردو طبقه است. طبقه اول مخصوص مردان و طبقه بالا مربوط به زنان است. کاشی کاری ازاره ، هفت رنگ  با نوشته های  آیات  قرانی به خط ثلث است. سنگ مرمر کنار محراب دارای ۶ بیت شعر به تاریخ ۱۲۰۶ هـ . ق است. اُرسی ( پنجره هایی که در آنها با بالا و پایین رفتن باز و بسته می شد) های قدیمی با شیشه های رنگارنگ و دستک حاشیه طبقه بالا ، جالب توجه است.

مسجد جامع ، لاهیجان
این مسجد در ضلع غربی میدان سردار جنگل ( چهار پادشاه) واقع شده و در دوره ی کیاییان بنا گردیده است. بنای اصلی مسجد در طول زمان دچار تغییرات بسیار شده ، ولی قسمت هایی از بقعه مانند ایوان ، سردر و مناره از قدمت بنا خبر می دهند. « سلطان محمد کیا» در عید قربان ۸۹۳ هجری در این مسجد نماز گذارده است. شبستانِِ گنبددار و بزرگ قسمت زنانه در طبقه دوم ، از عظمت بنا نشان دارد. ستون های قطور میانی در چند سال اخیر تغییر شکل یافته اند. فرمانی از « سلطان حسین صفوی » بر سنگ مرمر و با تاریخ ۱۱۰۶ هجری در ایوان سر در و کنار در ورودی نصب شده است. کاشی کاری ایوان در چند سال اخیر ایجاد شده است.