مجموعه مساجد حرم مطهر حضرت معصومه(س)

مجموعه مساجد حرم مطهر حضرت معصومه(س)

عنوان مسجد بر این مکان های مقدسه صرفاً نام گذاری است و احکام خاص مسجد دراین مکان ها وجود ندارد؛ از این رو اموات و بزرگان از علما و مراجع ، دراین رواق ها دفن شده اند. از مجموعه ی آستانه و حرم مطهر دو نقطه دارای احکام مسجد است .
–        محوطه جلوی محراب مسجد طباطبایی
–        محوطه ای در رواق بالا سر حضرت (س)
به این ترتیب بعدها نام مسجد بر مجموعه ی اطراف نیز گذارده شد.


مسجد بالاسر:
مسجد بالا سر از زیباترین رواق های آستانه و محل تشکیل مجالس عمومی و نماز جماعت ، در دوران صفویه به عنوان میهمان سرای آستانه شمرده می شد که در عهد قاجاریه تجدید بنا شد  وبه عنوان بزرگ ترین مکان سرپوشیده از اماکن متبرکه آستانه به شمارآمد . این فضا در سال ۱۳۳۸ هـ. ق با ضمیمه شدن زمینی در غرب مسجد ، افزایش یافت و برسه ستون قطور آجری استوار شد .تا زمانی که مسجد اعظم با آن وسعت و زیبایی خاص ساخته شد و از آن جا که دیگر بنای قدیمی مسجد بالا سر بین ساختمان عظیم حرم مطهر و مسجد اعظم نوبنیاد نمای خوبی نداشت ، متولی وقت به تجدید بنای آن اقدام نمود؛ ساختمان قدیمی حذف و به جای آن عمارتی رفیع با خصوصیات ویژه معماری بنا شد که امروزه یکی از با شکوه ترین اماکن متبرکه حرم مطهر محسوب می شود.
مسجد طباطبایی
:مسجد طباطبایی با گنبد پنجاه ستونی ، به جای صحن زنانه ی ” قدیم ” درجنوب روضه ی مطهره ساخته شده است. بانی این گنبد مرتفع و مسجد با عظمت مرحوم ” حجه الاسلام حاج آقا محمد طباطبایی ” فرزند مرحوم ” آیت الله حاج آقا حسین قمی ” است . بنای این مسجد از سال ۱۳۶۰تا ۱۳۷۰ هـ . ق  طول کشید .
مسجد شهید مطهری:
این مسجد به جای موزه سابق ساخته شده و با کاشی کاری های جدید جلوه زیبایی دارد. بیشتر مراسم مذهبی حرم مطهر دراین محل برگزار می شود.
رواق ها
محدوده  نزدیک تر به ضریح مطهر را رواق می نامند.
رواق بالا سر
: شامل همان محوطه ای است که بین مسجد بالا سر تا ضریح مطهر را در برگرفته است. فضای این رواق با آینه کاری وگچکاری های بسیار زیبا آراسته شده و محل زیارت مؤمنین است .
رواق دارالحفاظ :
محوطه بین ایوان طلا وضریح مطهر است که از سابق دراین محل خادمین و قاریان قرآن مراسم ویژه ای داشتند.هم اکنون نیز خطبه شامگاهی خدام دراین محل انجام می شود.
رواق آینه، شهید بهشتی
: در بخش زنانه وپایین پای حضرت (س) قرار دارد. با تعمیراتی که درسال های اخیر دراین مکان انجام شده ، محل بسیار با صفا و نورانی برای زیارت خواهران فراهم آمده است.
رواق پیشرو:
محوطه ی بین مسجد طباطبایی و ضریح مطهر که سالها محل برگزاری مراسم خطبه صبحگاهی و عرض ادب خدام آستانه مقدسه بود. این سنت حسنه هم اکنون نیز ادامه دارد.

صحن های حرم مطهر

صحن نو( اتابکی) : این صحن زیبا دارای چهار ایوان شمالی، جنوبی، شرقی وغربی است . ایوان شمالی آن ، ورودی ازمیدان آستانه وایوان جنوبی ورود ی از طرف قبله و ایوان شرقی ورودی خیابان ارم وایوان غربی همان ایوان آینه است. درهر کدام از این ایوان های یاد شده ظرایف و آثار هنری و معماری خاصی به کار رفته است که نظر هر بیننده ی هنر دوست را به خود جلب می نماید.

وجود این ایوان ها ی مجلل ، به ویژه ایوان آینه و قرار گرفتن حوض چند ضلعی در وسط صحن مطهر با خصوصیات موجود در آن ، زیبایی این مکان مقدس را چند برابر کرده است . این صحن از آثار ” میرزا علی اصغر خان صدراعظم ” ا ست و بنای آن از سال ۱۲۹۵ تا ۱۳۰۳ هـ. ق طول کشیده است.
صحن عتیق ( قدیم )
:صحن عتیق واقع در شمال روضه مبارکه ، اولین صحن است که در این بارگاه مبارکه بنا شده است. این صحن را چهار ایوان زیبا فرا گرفته است . ایوانی با عظمت در جنوب که همان ایوان طلا است ورودی صحن به روضه مطهره است . ایوانی در شمال که ورودی فیضیه به صحن را تشکیل می دهد و ایوانی در غرب که ورودی مسجد اعظم به صحن است . در شرق ، ایوان ورودی صحن عتیق به صحن نوقرار دارد.این صحن که درعین کوچک بودن به خاطر داشتن ایوان های مجلل و حجرات متعدد در اطراف ، از زیبایی خاص برخورداراست. به دستور” شاه بیگی بیگم ” دختر شاه اسماعیل صفوی در سال ۹۲۵ هـ. ق بنا شد. از سال ۱۳۷۷ شمسی نیز به دستورتولیت آستانه مقدسه تعمیرات اساسی دراین صحن و مقابر اطراف آن شروع شده و همچنان ادامه دارد و به زودی شاهد یکی از جلوه های هنر اسلامی و ترکیب ناهماهنگ در جهات مختلف صحن خواهیم بود.
طرح توسعه حرم مطهر

ازسال ۱۳۷۸ ش طرح توسعه حرم مطهر به عنوان یک طرح ملی مطرح شد. این طرح که توسط وزارت مسکن اجرا و در اختیارآستانه مقدسه قرار می گیرد، دارای خصوصیات ویژه ای است که اجمالا” می توان از دو شبستان بزرگ ، دو صحن و توابع دیگر آن نام برد .

مساحت مجموعه بناهای آستانه۱۳,۵۲۷ متر مربع است که ۱,۹۱۴ متر مربع آن را زیر بنای گنبد، ایوان های شمالی ، جنوبی و شرقی ، مسجد بالا سر و مقابر شاهان صفوی در برگرفته است.

معماران ، خطاطان ، کاشی کاران ، آینه کاران وهنرمندان بسیار در طول صدها سال این مجموعه زیبا را ساخته و به بهترین شکل تزیین کرده اند که اسامی بسیاری از آنان درکتیبه ها قابل رؤیت است . مانند:
خوش نویسان
: محمد رضا امامی ، خوش نویس سه کتیبه دوره صفوی ؛ سید علی حسینی ، خوش نویس کتیبه ی روی ضریح و ملا ابوطالب ، قمی خوش نویس کتیبه گنبد شاه سلیمان از دوره صفویه ؛ نور اصفهانی خوش نویس کتیبه ایوان طلا و مهدی ملک الکتاب خوش نویس کتیبه ساقه گنبد از دوره قاجاریه.
کاشی کاران:
حاجی غلامعلی ، کاشی ساز کتیبه ای در مقبره شاه صفی از دوره صفویه ؛ محمد بن ابی طاهر کاشی ساز و ابو زید خوش نویس وکاشی ساز کاشی های مرقد از سده هفتم هـ . ق

http://www.vatanfa.com/?s=مجموعه-مساجد-حرم-مطهر-حضرت-معصومه(س)