آناهیتا، الهه نگهبان آب ایرانیان

«آناهیتا» به معنای پاک و دور از آلودگی در اعتقاد ایرانیان باستان الهه آب، فرشته نگهبان چشمه‌ها و باران و همچنین نماد باروی، عشق و دوستی بوده است. این اعتقاد از دوران پیش از زرتشت در ایران وجود داشته و در دوران‌های بعدی هم مورد توجه قرار گرفته است.

توجه به آناهیتا از دوره اردشیر دوم هخامنشی در ایران مرسوم شده و در دوره‌های تاریخی بعدی یعنی اشکانی و ساسانیان هم ادامه داشته است. در کتیبه‌های به‌جا مانده از این دوره‌های تاریخی اشاره‌ها و تصاویری از آناهیتا در کنار نام اهورا مزدا به چشم می‌خورد.
«در نقش برجسته طاق بستان، خسرو پرویز پادشاه ساسانی در میان اهورامزدا و آناهیتا ایستاده است. در این نقش برجسته، آناهیتا که در سمت راست شاه ایستاده، تاجی همانند اهورا برسر و در یک دستش حلقه فرایزدی را نگه داشته و در دست دیگرش کوزه‌ای است که از آن آب می‌ریزد.»

 

 

به احترام این الهه ایرانی معابد و تندیس‌های فراوانی در دوره‌های تاریخی پیش از اسلام در سرزمین ایران ساخته شده است. از آناهیتا یادواره‌هایی (شامل معابد و کتیبه‌ها) در همدان، شوش، کازرون و آذربایجان، کرمانشاه و کنگاور به‌جای مانده است. معبد آناهیتا در کنگاور مشهورترین معبد منسوب به آناهیتا در ایران است.

در تقویم ایرانی روز دهم ماه آبان باستانی برابر با چهارم آبان فعلی به عنوان جشن آبانگان مشخص شده است. آبانگان جشن آناهیتا(آناهید)، الهه آب است. در جشن آبانگان، ایرانیان به ویژه زنان در کنار دریا یا رودخانه‌ها، الهه آب را نیایش می‌کردند.

پیشینه تاریخی معبد آناهیتا

بنای معبد آناهیتا در شهر کنگاور از شهرستان‌های استان کرمانشاه قرار دارد. این بنا بر روی تپه‌ای با ارتفاع ۳۲ متر و در ابعاد ۲۰۹ متر در ۲۲۴ مترساخته شده است. ارتفاع ستونهای این بنا نسبت به قطر آنها سه به یک است و این باعث شده در میان تمام معابد دنیا بی نظیر و منحصر به فرد باشد. معبد آناهیتا دومین بنای سنگی ایران پس از تخت جمشید است. هرچند در مورد ماهیت این بنا اختلاف نظر وجود دارد و برخی آنرا کاخ ناتمام خسرو پرویز دانسته‌اند ولی نظریه معروف‌تر بنا را معبدی برای الهه آناهیتا می‌داند.

نخستین حفاری‌های باستان‌شناسانه سال ۱۳۴۷ انجام شد و طبق تحقیقات اولیه، بنا را مکانی برای پرستش الهه آناهیتا در دوره اشکانی دانستند. در سال ۱۳۵۴ کاوش‌های بعدی و پیدا شدن سنگ‌کنگره‌ای مشابه تاق گرا در سرپل ذهاب این نظریه را مطرح کرد که ممکن است این بنا باقی‌مانده یکی از کاخهای خسرو پرویز در دوره ساسانی باشد که البته وجود شواهد دیگر به نظریه اول قوت بیشتری می‌بخشد.

این معبد از دوران اشکانی قابل احترام بوده و تیریدات‌ها (تیردادها – تعدادی از پادشاهان اشکانی) در معبد آناهیتا تاج گذاری می‌کرده‌اند. معبد آناهیتا در دوره ساسانیان هم مورد استفاده بوده و بازسازی شده است. کاوش‌ها نشان داده این معبد در دوران سلجوقی، ایلخانی، صفویه و قاجار به منظورهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گرفته و از هر کدام از این دوران‌های تاریخی اثری در معبد به‌جا مانده است.

در نیمه اول قرن یکم بعد از میلاد مسیح ایسیدور شاراکس جغرافیدان یونانی اولین کسی که معبد آناهیتا را در کتاب خود قید نموده است آن را معبد آرتمیس نامیده است. از قرن نهم تا چهاردهم مورخان اسلامی از این منطقه دیدن نموده و مشاهدات خود را در گزارش‌هایشان ثبت کرده‌اند. ابن فقیه در کتاب مشهور البلدان نوشته است: «هیچ ستونی شگفت انگیز تر از ستونهای معبد آناهیتا کنگاور نیست.»

معبد آناهیتا به تدریج در طول سالیان دراز به تدریج تخریب شده است. آثار معمارى متشکل از گچ و آهک را مردم محلى براى تهیه گچ و آهک تازه استفاده مى‌کردند. در طول هزاران سال مردم کنگاور با ذوب گچ و آهک موجود در محوطه تاریخى، بقایاى ساختمانى معبد آناهیتا را نابود کرده‌اند. معبد پس از زلزله کنگاور در سال ۱۳۳۶ و ساخت و سازهای مردم تقریبا به یک خرابه تبدیل شده بود.

وضعیت فعلی معبد آناهیتا

بدون شک معبد آناهیتا به لحاظ ارزش تاریخی از جمله برجسته‌ترین آثار و میراث‌های فرهنگی سرزمین ایران است. همچنین ویژگی‌های منحصر به فرد این محوطه تاریخی می‌تواند در جذب گردشگر داخلی و خارجی و رونق اقتصادی منطقه هم تاثیر گذار باشد. در حالی که این اثر سال‌هاست در انتظار ثبت در فهرست جهانی یونسکو قرار دارد هنوز اراده لازم برای آماده شدن بنا به منظور ثبت جهانی وجود ندارد.
یکی از موانع ثبت این اثر در فهرست جهانی یونسکو کامل نشدن پژوهش در مورد سابقه بنا و قطعی نشدن نظریه‌های مربوط به سابقه تاریخی آن است. البته نه تنها سالهاست فعالیت‌ پژوهشی در این منطقه متوقف شده، بلکه اقدامات لازم برای حفظ و نگهداری آثار بدست آمده و آماده‌سازی محوطه تاریخی معبد هم انجام نمی‌شود.

معبد آناهیا در سال‌های اخیر با انوع و اقسام مشکلات مواجه بوده است. محاصره شدن در حصار کانتینرهای میوه و تره بار، مشکل بوی فاضلاب که محوطه تاریخی را فرا می‌گرفته، تبدیل شدن به محلی برای جمع شدن اراذل و اوباش و معتادان، تبدیل شدن به محلی برای چسباندن پوسترهای تبلیغاتی ایام انتخابات تنها بخشی از مشکلات چند سال اخیر این محوطه تاریخی هستند. نگاهی به این لیست مشکلات ابتدایی نشان دهنده بی‌توجهی مسئولان به حفظ این بنای تاریخی است.

در دو-سه سال اخیر هرچند اوضاع کمی بهتر شده اما هنوز تا تبدیل شدن معبد آناهیتا به یک محل مناسب گردشگری راه زیادی مانده است. پاکسازی محوطه کامل نشده و مسیر مناسب برای گردشگران در نظر گرفته نشده است، بقایای شعارهای تبلیغاتی، انقلابی و انتخاباتی و یادگاری‌های شخصی بر روی آثار تاریخی به چشم می‌خورد، محوطه تاریخی گاهی روزها محل بازی کودکان محلی و شب‌ها محل گردهم‌آمدن افراد دیگری است و از وجود امکانات اولیه رفاهی برای گردشگران در منطقه هنوز خبری نیست. تصاویر زیر که تابستان سال ۱۳۸۶گرفته شده‌اند آخرین وضعیت معبد آناهیتا را نشان می‌دهند.

http://www.vatanfa.com/?s=آناهیتا،-الهه-نگهبان-آب-ایرانیان
ماهان گفته:

من نمیدونم چرا فقط باید قبر عرب ها (به قول بعضی ها امام یا امام زاده) رو تمیز نگه داریم ؟ مگه ما خودمون معبد و پیامبر و الهه نداریم؟ چه نیازی به عربها؟ درود بر تمامی ایرانیان و پارسی های دنیا

پاینده ایران گفته:

نمی دونم چی به سر ایرانیا اومده بعضی وقتا فکر می کنم شاید ما واقعا ایرانی نیستیم و خون نژاد دیگه ای تو رگامونه که این طور به اجدادمون و یادگاراشون بی اعتناییم

| کنگاور شهر تمدن و تدين | گفته:

درود …

… دستم بوی گل می داد
مرا به جرم چیدن گل محکوم کردند!!!؟
ولی کسی فکر نکرد
شاید گلی کاشته باشم؟؟؟! …

از اینکه یکی از بینندگان سایت زیبا و جالب شما هستم بسیار خوشحالم و امیدوارم همیشه موفق و پیروز باشید.

شاد شاد شاد باشید

اگه مایل به تبادل لینک هستید وبسایت |کنگاور شهر تمدن و تدین| را با همین نام لینک کنید و اطلاع بدید تا با کمال میل سایت زیبای شما را لینک کنم

بدرود …
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
| کنگاور شهر تمدن و تدین |
http://www.SHAHR-e-KANGAVAR.ir
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

شيوا گفته:

منم با ماهان موافقم ما برای خودمون الهه داشتیمو نسبت به عقاید اجدادمون بی اعتناییم و هر در امدی که داریم صرف امام زاده ها و مشهد میشه ولی اصلا به فکر این معبد ها وجاهای با ارزش نیستیم و ادعا داریم که ما رو ایرانی بدونن؟ولی در حقیقت نیستیم خیلی بی تفاوتیم و این خیلی بده.
—————-
اگه عقاید اجدادمون غلط بوده چی؟
باید راه اونا رو ادامه بدیم؟

نرگس گفته:

na shiva jon eteghade ajdad ma 2roste chon iran tamadon va farhang dashte va elm zamani k arab ha tavalode dokhtaran bi gonah ro maye nang midonestan va zendegi baraye dokhtaran saati bishtar nabod dar iran bolandtarin shabe sal yaldaro b khatere tavalode mino elahe zan va mitra elahe khorshid ro jashn migereftan …………. zende bad iran va irani

سپیده گفته:

بعضی وقتها فکر میکنم ما واقعا از بیخ عربیم چرا یادمون رفته که ما ایرانی هستیمو از تبار کوروشیم.زنده باد کوروش پیامبر ایرانی

مریم گفته:

زنده باد کوروش پیامبر ایرانی فقط ایران

sandra گفته:

in aghaed hamash khorafate va n elahe ha faghat baraie amoozeshe fahang be mardom an zaman boode va in mabad ha ham neshan az khorafati boodan mardome ma boode va che behtar ke hame in mabad ha zbein beran

سورنا سرباز كوروش هستم گفته:

درود به همه پارسیان
منم با ماهان عزیز موافقم
باید به میراث گران بهایه ایرانمون هر چی میخواد باشه احترام بذاریم و نگهداری کنیم و به نسل بعد تحویل بدیم بخدا اگه کل میراث دنیا رو جمع کنی بازم ارزش یه معبد اناهیتا رو نخواهد داشت
جاوید ایران وایرانی

hossein گفته:

ببینید منم مثل خیلس ناسیونالیستم ولی خواهش میکنم با اطلاعات حرف بزنید
کوروش کجاش پیامبر بوده؟
پیامبر ایرانیا زرتشت بوده و دینش جزء ادیان الهی محسوب میشه
==========
سلام
کسی نگفت یقینا کوروش پیامبر بوده
بعضی از بزرگان طبق یه سری شواهد میگن امکان داره کوروش ذوالقرنین باشه

جک گفته:

معبد ناهید کنگاورمعبدی که سازه های زد زلزله اش تازه بعد از دو هزارو پانصدسال مورد تقلیدغزب وشرق قرار گرفته ماهم به تقلیدشون تبریک می گیم بنای که با اومدن اسمش قلبها مالا مال از یاد خدا می شد

nadi گفته:

manam ba mahan &shiva movafegham man khodam kangavar zendegi kardam midunam chetori az in mabade mohem hefazat mikonand . bavar konid ye narde be onvane mohafez gozashtan har ki ham delesh bekhad bedune in ke bilit begire az roo narde haye poshte mabad ya az parke kenaresh miparan too mabad bedoone in ke befahman aslan ham be nezafatesh ahamiyat nemidan .kholase in ke dg chizi az mabad baghi namoonde tanha 2 ta tike sang ke be hamoon 2 ta ham rahm nemikonan mibinin torokhoda tavajjohe melat be Asare Bastani ro

دختر آریایی(ایرانی) گفته:

واقعا چرا؟؟؟؟حیف این معبد با این اسم قشنگش نیست؟؟ازش محافظت نمیکنیم؟؟؟؟
افتخار میکنم که اصالتم بر میگرده به اونجا

مارال گفته:

اولا این خود ایرانی ها بودن که دین اسلامو پذیرفتن شما حق بی احترامی به امام و امام زاده رو نداری این مردم ایرانند که واسه اصالت خودشون ارزش قائل نیستند و به اسم دین چکارها که نمی کنند پس با کمی فکر تز بدید اقای ماهان

مارال گفته:

ذولقرنین یعنی اولین و بزرگترین امپراتوری پاک و وسیع نه پیامبر

نغمه گفته:

من چطور از کجا میتونم یه فیلم کوتاه از معبد آناهبتا دانلود کنم چند روزه که دترم تو اینترنت میگردم. ممنون میشم کمکم کنید.

مینا گفته:

بنظر من معبد اناهیتا اگ خوب مورد حفاظت قرار میگرفت الان ی مکان فوق العاده زیبا بود.

پانته آ گفته:

همین نیکی نیاکان ما بوده است که خداوند ایرانیان را بسیار نکو داشته است که پیکر مطهر بهترین خلقش ثامن الحجج را در میان ایشان به امانت نهاده است بهشتی که محل آمدو شد عرشیان است و فرشیان . همین پیامبر اسلام است که سلمان فارسی را در زمره خاندان خویش بر شمرده است و دستیابی پارسی زبانان را به اوج قله های علم در فلک و ثریا پیش بینی نموده است . اگر به فکر سر بلندی ایران هستیم قدمی در راه پیشرفتش به تاسی از نیاکانمان برداریم . الحمد لله رب العالمین که ایرانی شیعه ۱۲ امامی هستم